253
De entree van de elektronische rekenmachine
in de geodesie
De historische wijziging van rekenmachine in
informatieverwerkingsmachine kan worden
gezien in het gebruik van deze machines voor
vraagstukken van geodetische aard. Reeds op
een zeer vroeg tijdstip van de ontwikkeling
van rekenmachines werden zij gebruikt voor
landmeettechnische berekeningen, en thans,
nu zij de rol van zuivere rekenmachine ont
groeid zijn, zijn zij een onontbeerlijk arbeids-
instrument van de landmeter geworden.
In het hierna volgende wordt een beeld ge
geven van de hedendaagse stand van de ge-
integreerde geprogrammeerde informatiever
werking in de geodesie.
In het algemeen bestaat het werk in de geo
desie uit het afbeelden van een deel van het
aardoppervlak met topografische bijzonder
heden en eigendomsgrenzen op kaart of te
kening. Het werkproces hiervoor kan duide
lijk worden ontleed in de delen:
Meting, Berekening en Kaartering (inkaart-
brengen)
Voor elk van deze werkprocédé s bestaan
sedert het midden van de vorige eeuw vaste
werkschema's, die op grond van gelijkblijven
de en steeds terugkerende werkelementen niet
alleen de werkmethoden bespoedigen, maar
ook het praktisch werk bevrijden van tijd
rovende beoordelingen. Dit werk kan dan ook
in zijn grootste omvang door minder gespe
cialiseerde hulpkrachten worden uitgevoerd,
terwijl de landmeter, van deze bezigheden be
vrijd, zich kan wijden aan werkzaamheden
van hogere orde, die meer met zijn capaci
teiten in overeenstemming zijn.
Meting en kaartering vinden volgens vaste
regels plaats.
Voor de berekeningen werd een normalise
ring geïntroduceerd tot slechts een klein aan
tal standaardvraagstukken, waardoor op hier
voor ontworpen formulieren gemakkelijk
rekenen mogelijk is.
Deze formulieren maken elk nadenken over
de volgende rekenfase onnodig: elke reken-
fase staat afgetekend en er worden geen eisen
gesteld aan hogere wiskundige capaciteiten
van de persoon die ermee werkt. Ligt nu de
gedachte niet voor de hand in plaats van de
mens hiervoor een automaat te gebruiken?
Deze gedachte werd voor het eerst geheel
uitgewerkt door de landmeter Heinrich Sei-
fers, die in München de rekenautomaat SM 1
bouwde. De SM 1 kon bepaalde meettech-
nische programma's zelfstandig en geheel uit
rekenen. Deze automaat werd toen door /Con-
rac? Zuse naar de toenmalige ontwikkelingen
en inzichten tot de Z II vervolmaakt, die als
relais-rekenmachine over programma's met
vaste bedrading beschikte en slechts bestemd
was voor gebruik op een gebied waarop maar
een beperkt aantal gelijkblijvende program
ma's moest worden opgelost, zoals b.v. in de
optiek, in het verzekeringswezen en tenslotte
in de geodesie.
Deze machine was eigenlijk de eerste in zijn
soort, die in de geodesie praktisch gebruikt
en binnen korte tijd in grote series werd ge
bouwd.
Met de voortschrijdende ontwikkeling van de
rekenmachinetechniek werd spoedig het prin
cipe van programma's met vaste bedrading
vervangen door dat van de vrije geheugen
programmering. Daarmee is het mogelijk met
de machine flexibeler te werken, daar men
niet meer gebonden is aan een beperkte voor
raad van verschillende programma's.
Thans zijn er bijna geen geodetische diensten
of geodetische bureaus meer, die omvangrijke
rekenwerkzaamheden nog met de hand uit
voeren. Zij maken op de een of andere wijze
gebruik van een elektronische rekenmachine,
hetzij dat zij zelf over iets dergelijks beschik
ken, hetzij dat zij gebruik maken van de dien
sten van een rekencentrum.
Er wordt thans een veelvoud van verschil
lende rekenmachines gebruikt in de wereld
van meettechnische berekeningen. In Duits
land echter hebben zich in aansluiting aan de
eerste ontwikkelingen bijna uitsluitend Zuse
rekenmachines gehandhaafd.
De betrekkelijk hoge kosten voor de aan
schaffing van een rekenmachine vereisen voor
een rendabel gebruik verschillende voorwaar
den.
Menselijk ingrijpen in het programmaverloop
van de rekenmachine mag slechts uiterst zel
den plaatsvinden, ter vermijding van impro-
duktieve stoptijden van de machine. Derge
lijk ingrijpen kan b.v. noodzakelijk worden,
als door foutieve invoerinformatie het reken-
verloop wordt onderbroken en naar de fout
een tijdrovend onderzoek moet worden inqe-
steld.
Om te verhinderen dat door fouten in de in-
