Hopagt ofte gtc&fptaett/ mn Jan
283
ITINERARIO.
»n» «>üo«öfniw r rtucKi t Utfr tjwftuigljr Otr (tiott t4nötfUtt6f&M-ti»ftm<ttl«an»»
san *fft ft. tw..-n4.n«erwmcip^ pat>m* Krtwtro ftMdwt mtoptanfm i« nerf)
ietttante^«uötfrnomOnwrf» erftnu: mm&»a*rtwrto «tu i*tfMl*tnt>u€onuZ
bytfria »4ttö* fiaftprrt b.mc fttot mft* Wefmfa fe«nft< pojtnffrfm aJJwtï erö&rottO» Me tot»
ft. togttrcojnm Jnftuwt» «rfwtjnfw ^nnprfj nf&tonfyuptm&mui tot tmmtt«t»8f
•^wnrwuvjurtjitn Urupimt Aytrnpm tnto bitrstiiuktammikn Me eet Ou
mmena togfrisom &okhte(e m fumtn *?ow» Dwttft*»ete m eofem
pui# tjaneiagt#: mm eet ttn teurOnfyMtnet tmtoieootiw
firftngm hot eft öwtt Ow gte Ctff w rrt ebthortötrt mibm>
mt btt fMmhmtmmt grfcbwwntSfw
Wft#8e»afim ftnt ft# jijttwt
«öftftttjf
Aikj bdc brevet» enét by een verguktt, tkor ócoktt&n, far uw, ootbxr,
ttPie ootX vermakf U^Un voor aJiccat icaJccadc Ltd-
fabbca vaa rreeatdiglxtkn.
t'AMSTELBEDAM.
By Csnteut Cioefk- ff't Water, me Si bnffèeect, tyjc eutie I'rue^th.
Anno CIO. 13. XCVL
Titelblad van het hoofdwerk Itinerario 1596. Op de
hoeken 4 steden: lb. Antwerpen, rb. Amstelredam, lo.
Middelborch en ro. Enchuysen.
vaert". Het boek ook de enige herdruk van
1624 was al spoedig zeldzaam. De route
van 1594 was evenwel al bekend en voor het
grootste deel zelfs al in kaart gebracht: zo had
Simon van Salingen in 1567 een begin ge
maakt met de kaartering van de kusten der
Witte Zee (de kaart is in handschrift be
waard gebleven in Kopenhagen, maar is ge
dateerd 1601. Een afdruk vindt men in
Björnbö Petersen's „Anecdota cartographi-
ca septentrionalis", Hauniae 1908): zo waren
er de N.-kusten van Lapland en Rusland van
William Burrough, wiens kaart in het Brits
museum ligt en niet te vergeten, de Waghe-
naer-kaart (1584) van West-Europa met
Scandinavië, goed gedetailleerd. Omdat van
de kaarten uit dit werk geen negatieven voor
handen zijn, zou clicheren wat kostbaar wor
den. Voor de 16 kaarten van Van Linschoten,
alle met wapens en 32-puntige windrozen,
mogen wij daarom kortheidshalve verwijzen
naar de uitgave van Mart. Nijhoff van 1914
Reizen van f. H. v. Linschoten naar het
Noorden 15941595, door S. P. l'Honoré
Nabe r".
Natuurlijk konden ook de Nederlanders hun
voordeel doen met oudere ervaringen, even
goed als de buitenlanders, die profiteerden
van het Nederlandse initiatief. Wij denken
b.v. aan de Engelse ondernemingen, uit
gaande van een in 1551 op initiatief van Se
bastian Cabot opgerichte maatschappij, waar
uit later de Fellowship of English Merchants
for the discovery of New Trades" van 1566
geboren werd. Wij noemen ook Burrough, die
het bestaan van de zeestraat tussen Nova-
Zembla en het eiland Waygatsch (nu Ka-
rische Poort) aangeeft. Een reproduktie komt
voor in Hakluyt's Navigations, een nieuwe
uitgave 1903, deel III.
De reizen van 15941599 naar de Noorde
lijke gebieden, ook wel de ijszeereizen ge
noemd, zijn zeker belangrijk, maar de gevol
gen van zijn lange verblijf in het Oosten
welk verblijf uiteindelijk zijn onbetwistbaar
hoofdwerk de Itinerario opleverde gaan in
betekenis ver uit boven eerstgenoemde. Di
recte voordelen leveren die tochten met 3 gro
tere en 4 kleine schepen niet op. Wel leest
men ook deze niet zo beknopt gehouden da
gelijkse aantekeningen vrij vlot.
Jan Huygen van Linschoten had een grote
werkkracht en vooral na 1591 ontwikkelde
hij die in sterke mate. Hij bleef bescheiden.
Misschien karakteriseert zijn wel wat al te
bescheiden opmerking, dat ,,de beschrijvinghe
van Oost-Indyen tot de verwackeringhe van
onse vaert daer henen yet gheholpen heeft"
deze belangrijke Nederlander het beste. Hij
zegt elders, gewerkt te hebben ,,nae sijn cleijn
vermoghen".
Zijn mededelingen betreffende het voorkomen
van de vele walvissen heeft moedige landge
noten gestimuleerd tot het opvoeren van de
walvisvangst. Velen zagen dat als een grote
winst Van Linschoten wordt in elk geval
genoemd samen met de groten van zijn tijd!
LITERATUURLIJST
H. van Linschoten, Itinerario 1596 (Scheepvaart
museum
A. C. Burneüand en P. O. Tiele, The voyage of J. H.
v. L. to the East Indies, 2 vol.
Prof. Dr. H. Kern, Itinerario, uitg. 1910.
Warnsinck, Itinerario 1939.
Edward Arber, The last fight of the Revenge at Sea,
of J. H. v. L.
P. B. C. Robidé van der Aa, art. in Nederl. Specta
tor 1885.
Geerardt Brandt, Historie der vermaerde Zee- en
ICoopstadt Enkhuizen.
J. H. v. L., Carreira da India, 2e druk.
H. v. L., Reijsgeschrift van de navigatien der Portu-
galoysers in Orienten.
