317
op dat hierdoor veel van het voorgaande
weer ,,op losse schroeven'' komt te staan.
Want de ster welke we nu poolster'' noe
men, a Ursae Minoris, maakt slechts tijdelijk
aanspraak op die naam. Er komt een tijd dat
een andere ster Poolster zal zijn, bijvoorbeeld
de heldere zomerster Wega. Het kost nu mis
schien wat moeite zich dit in te denken, sedert
we hierboven de ecliptica-polen een cirkel met
een straal van 23°,5 rond de hemelpool lieten
beschrijven, evenals elke ster dat dagelijks
doet. Nu wandelt weer de hemelpool in een
cirkelvormige baan tussen de sterren door om
de eclipticapool. Maar de omlooptijd is wel
lang: 25920 jaar.
Om dit artikel niet te moeilijk te maken het
is als een oudejaarspraatje bedoeld komen
we het voorstellingsvermogen helpen met een
figuurtje waaruit moet blijken waarom en hoe
hierdoor het lentepunt wandelen gaat langs
alle beelden van de Dierenriem.
.hemelequator
fig- 4
De richting waarin dit geschiedt is die van
oost naar west. Daar, gelijk we zagen, de
jaarlijkse beweging van de zon in de ecliptica
baan er een is van west naar oost, komt dus
het lentepunt de zon tegemoet, waardoor het
jaar met 20 tijdminuten wordt verkort. Naar
analogie van de begrippen sterredag en zon
nedag, moeten we nu spreken van een lente
punt-jaar en een sterrejaar. Men gebruikt de
woorden tropisch jaar (Gr.: tropos wen
ding, keerpunt) en siderisch jaar. Het eerste
is 365,2422 dagen en het tweede, uiteraard
langer, 365,2564 dagen, de werkelijke om
looptijd dus van de aarde om de zon. In het
verleden werd met deze verschuiving geen
rekening gehouden. Toen de Gregoriaanse
kalender werd ingevoerd, waarbij het begin
van de lente altijd op 21 maart valt, moest
men 10 dagen overslaan. Maar de geschiede
nis van de kalender en kalenderhervorming
kent nog veel rigoreuzer ingrepen. Ook daar
mee willen wij nu niemand vermoeien. Alleen
de herinnering eraan is, in dit verband, al
genoeg om de betrekkelijkheid van de tijds
bepalingen te beseffen. Het is goed een sy
steem te hebben dat zo goed mogelijk aange
past is aan het ritme in de sferen van hemel
en aarde. De moeilijkheid schuilt hierin dat
de mens in staat is mechanismen met nage
noeg eenparige bewegingen te maken, maar
die daarom nooit geheel in te passen zijn in
het mechanisme van de sferen. Vandaar hulp
acties zoals het invoeren van hulp-elementen
als middelbare zon, middelbare equinoxen,
middelbare equator, e.d., die wel voldoen aan
de eisen van rechtlijnigheid en eenparig
heid. l)
Van het ritme in de sferen weten we nu dat
het onregelmatig en asymmetrisch is. We heb
ben er hier eventjes aan getipt en zijn nu
gekomen tot en met het verhaal van de pre
cessie, waardoor de hemelpool, dat vaste punt
van onze poolcoördinaten, een cirkel be
schrijft. Wanneer we het verhaal nu zouden
voortzetten, zou de volgende mededeling zijn:
dat die cirkel geen gladde cirkel is maar een
golvende lijn, veroorzaakt door ja-knikjes"
van de as, de nutatie wel geteld 1440
knikjes, dus ook 1440 golven. Merkwaar-
In een aanhangsel wordt een overzicht gegeven
van de verschillende tijd-aanduidingen die daarmee
verband houden en de verschillende namen die daar
aan worden gegeven welke soms verwarring geven
blijkens de geraadpleegde Dictionnaire Multilingue
de la F.I.G. waarmee die verwarring wel niet wordt
opgelost maar belanghebbenden er op geattendeerd.
