KADASTER EN LANDMEETKUNDE
IN DE LITERATUUR
84
door W. Koopmans, oud-ambtenaar van het kadaster
Evenals in Dr. Paul Hermann's boek „Op
zoek naar de horizon" (Geodesia 1961-4)
wordt ook in diens werk van 1957 „De lok
roep van het onbekende", Uitg. Mij W. de
Haan N.V., een gedeelte van de geschiedenis
der ontdekkingsreizen verteld als een kant
van de cultuurgeschiedenis.
Het eerste boek e i n d i g t op de drempel van
het jaar 1492, waarin Columbus Amerika ont
dekte. „De lokroep van het onbekende'' b e-
g i n t in die tijd en loopt tot ons eigen tijd
perk, waarin de stoutsten zich opmaken om
de oneindigheid van ruimte en tijd te door
zoeken. Weer ontmoeten wij een groep exta
tische, boven zichzelf uitgeheven mensen: Co
lumbus, James Cook, Hornemann, Vasco da
Gama, Duveyrier, Heinrich Barth, Stanley,
père Foucauld, Livingstone, die man voor man
bijdroegen tot de wereldgeschiedenis. En elke
slanke karveel, en elk koggeschip uit Ham
burg, elk koopvaardijschip brengt zijn eigen
avontuur aan de hunkerende wereld
Christoforo Colombo gaat voor ons leven. Wij
zien hem opgroeien in zijn ouderlijk huis aan
de Porto dell'Olivella in Genova la Superba
(het huis dat geen nieuwsgierig toerist op
vakantiereis onverschillig voorbij loopt). Hij is
pienter, bezoekt de kaartentekenaars, die in
de beroemde cartografenschool gebogen zit
ten over hun portolani, hij vaart uit met vis
sersboten, hij kiest in 1476 op 25-jarige
leeftijd voor de tweede maal zee met een
groot konvooi, verongelukt (en redt zichzelf
volgens de niet-controleerbare verhalen) bij
de zuidkust van Portugal. In 1477 is hij in
Lissabon, waar hij vele Genuese kapiteins,
sterrenkundigen en kartografen kent. Zij hel
pen hem blijkbaar op de been. Hij studeert
Latijn en leert het ambacht van het kaarten-
maken. In 1478 reeds wordt hij naar Madeira
gestuurd, waar een broer van zijn vrouw als
erfelijk heer is gevestigd op het eiland Porto
Santo. Ook zijn vrouw zal bijgedragen heb
ben tot zijn vorming: had zij niet ook van
haar vader vele zeekaarten en zeevaartkun
dige aantekeningen geërfd? Als huwelijks
cadeau kon dat niet hoog genoeg worden ge
schat
Op Porto Santo bestudeert hij de aange
spoelde zaken, vooral de gele, van onderen
afgesloten buizen, rietstammen, zo sterk en
groot als een bierpul, waarover hij onlangs
nog gelezen heeft bij Ptolemaeus in het grote
boek, dat de beroemde geleerde uit de oud
heid over de vervaardiging van geografische
kaarten heeft geschreven. Hier ontstond
hoogstwaarschijnlijk zijn zucht naar de grote
ontdekkingsreizen, hoewel ook zijn broer Bar-
tolomeo, die sedert 1480 als kartograaf te
Lissabon gevestigd is, als eerste de gedachte
geopperd kan hebben, dat achter de Atlan
tische Oceaan Azië moet liggen en dat het in
westelijke richting over zee te bereiken is.
Dan was er nog de geniale arts Paolo Pozzo
di Toscanelli, een belangrijke deskundige op
het gebied van Oost-Azië, die op 25 juni 1474
een brief met kaart zond aan een oude vriend
in Lissabon. Die brief was een sensatie. Hij
