Koni 007
wijderd. Een dergelijke opzet beantwoordt
aan het gestelde doel, immers de vizierlijn die
bij een waterpasinstrument in een horizontale
richting wordt afgebeeld wordt nu in een
verticale richting afgebeeld. De compensatie
voor kleine bewegingen van het instrument
geschiedt echter slechts in één richting, binnen
een gebied van ±10 boogminuten. Men moet
zich dan ook terdege ervan bewust zijn, dat
slechts de horizontale lijn, gezien in het ocu
lair, in een verticaal vlak ligt dat door het
hart van het instrument gaat. De verticale
lijn in het oculair geeft alleen de verticale rich
ting aan indien het instrument zuiver verti
caal is opgesteld. Dit kan worden gedaan door
middel van een buiswaterpas, dat onder het
oculair is gemonteerd.
In de praktijk is het eenvoudiger het instru
ment zo in te stellen dat de compensator in
werking is; hiervoor behoeft slechts een doos
libel te worden ingespeeld.
Men maakt dan alleen gebruik van de hori
zontale vizierlijn. Door het instrument een
kwartslag te draaien geeft de horizontale
vizierlijn een tweede verticaal vlak aan. De
snijlijn van beide vlakken is de verticaal (fi
guur 5). Eventuele fouten in het instrument
kunnen worden geëlimineerd door het instru
ment nog tweemaal een kwart slag te draaien.
Door de metingen twee aan twee te middelen
kan men deze fouten corrigeren. Het instru
ment is verder geheel gelijk aan het waterpas
instrument Ni 007.
Om kleine horizontale verplaatsingen te kun
nen bepalen van een hoog gelegen punt ten
opzichte van een lager punt, is het instrument
op een kruisslede gemonteerd met twee micro
meters. Hiermede kan het instrument in zijn
geheel horizontaal verplaatst worden, zodanig
dat het precies onder het betreffende meet-
merk komt te staan. Door aflezing van de mi
crometers kan men eventuele verplaatsingen
in de tijd vastleggen. Omdat het instrument
een compensatie heeft tegen kleine bewegingen
van het instrument zelf, worden er geen ex
treem hoge eisen aan de kruisslede gesteld.
Dit instrument, dat intussen in serie, met en
zonder kruisslede, wordt vervaardigd, is in
middels al verschillende malen voor praktijk
metingen toegepast. Om een indruk te geven
van de mogelijkheden van het instrument, zul
len wij enige toepassingen vermelden.
198
Figuur 3. Het principe van het automatisch waterpas
instrument van Jenoptik Jena waarhij de optische as
bovenin het instrument door een pentaprisma 90°
wordt geknikt.
Figuur 4a. Het automatisch waterpasinstrument Ni 007
