met dit kaartmateriaal schattingen gemaakt
van grondverzet en volumina van stuwmeren.
Nadat de definitieve keuze heeft plaatsgevon
den en een plan geadopteerd, moet de aan
dacht geconcentreerd worden op de bouw
werken zelf. Voor het ontwerpen hiervan zijn
nog nauwkeuriger en gedetailleerder plans
nodig, meestal op schaal 1 500 met een hoog-
telijneninterval van 1 meter.
Tot nu toe had de geodetisch ingenieur alleen
te maken met de produktie van kaarten op
verschillende schalen. In deze 3e fase krijgt
hij ook te maken met het uitzetten van maten
(ontleend aan deze kaarten) in het veld. In
bepaalde gevallen krijgt hij het nu gemakke
lijker, omdat hij te maken heeft met het reali
seren van de relatieve positie van naburige
punten, zoals b.v. de hoekpunten van een ge
bouw. De nauwkeurigheid van meten in het
veld kan dan direct afgewogen worden tegen
de absolute maten op de constructietekeningen.
De nauwkeurigheid hangt van vele omstandig
heden af. Wegen, die gebouwd worden met
bulldozers, scrapers etc. hoeven niet nauw
keuriger uitgezet te worden dan op 5 a 10 cm.
Bekisting voor beton vraagt 3 a 6 mm; de sleu
ven in de wand van een schacht waardoor een
deur opgetrokken en neergelaten kan worden,
moeten uitgezet worden met een tolerantie
van 1,5 a 2 mm.
De geodetisch ingenieur moet in deze fase
ook grondverzet met grote precisie gaan be
rekenen. Deze berekeningen immers zijn be
langrijk voor de economie van het project en
dienen ook als basis voor betalingen aan aan
nemers. Vroeger was de voornaamste hande
ling hiervoor het meten van profielen in het
veld. Aangezien dit tijdrovend is en de voort
gang van de constructie hindert of soms
verhindert maakt men tegenwoordig ge
bruik van een combinatie van veldmetingen
en fotogrammetrie, of zelfs alleen van (terres-
trische en/of lucht) fotogrammetrie. Dit laatste
heeft tevens het voordeel, dat de situatie in het
terrein op één bepaald moment wordt gefi
xeerd en geregistreerd. De topografie op dat
moment kan ten alle tijde opnieuw te voor
schijn gebracht worden om profielen en bere
keningen te controleren. Dit kan vooral in
juridische geschillen over betalingen van be
lang zijn. De berekeningen worden zo nodig
met behulp van elektronische machines ver
richt.
Tenslotte kan het ook nodig zijn om landmeet
kundig werk te verrichten voor het juist func
tioneren en het onderhoud van de werken.
Hiertoe behoren bij voorbeeld deformatieme
tingen aan bouwwerken; geregelde controle
metingen van vaste punten in gebieden waar
aardverschuivingen dammen en stuwmeren
bedreigen; periodieke lodingen om verzilting
te controleren in havens; etc. Zij dienen in de
eerste plaats als veiligheidsmaatregel; in de
tweede plaats kan van deze metingen gebruik
gemaakt worden als gegevens voor nieuwe ont
werpen.
Een gedetailleerde bespreking van al deze ty
pen metingen bij de constructie van verschil
lende soorten technische werken zou onmoge
lijk zijn in de tijd die mij nu toegemeten is. Ik
heb daarom besloten om U, aan de hand van
het schema dat ik zojuist uitgewerkt heb, te
laten zien hoe het landmeetkundig werk zich
ontwikkelt bij de bouw van een betonnen dam,
het bijbehorende krachtstation en de hoogspan
ningsleiding die de opgewekte elektrische
stroom afvoert.
Het doel van dit project is dus om water, dat
in beekjes en riviertjes en tenslotte in een
rivier van de toppen van een bergketen naar
beneden stroomt te verzamelen in een stuw
meer dat gevormd zal worden door de bouw
van een dam. Vervolgens zal het water via
een korte tunnel door een krachtstation wor
den geleid. Vandaar loopt de hoogspannings
leiding naar de bewoonde centra.
De plaats van de dam is nader bepaald op een
kaart op schaal 1 15000 (ongeveer). Nadere
bijzonderheden konden worden onderzocht op
een kaart 1 2500, terwijl voor het ontwerpen
van het bouwwerk zelf een kaart 1 600 werd
gebruikt.
Het ontwerp wordt nu ingekaarteerd in de be
staande kaart (fig. 1), de as wordt vastgelegd
en op voorlopige wijze uitgezet in het veld, in
dit geval met een polygoon gemeten met een
basisbaak. Nu moet men in principe gaan op
passen, omdat men hoeken meet onder grote
hellingen en in dit soort terrein schietloodaf
wijkingen kan verwachten. Een onderzoek
wijst uit dat de invloed hiervan op de gemeten
afstanden maximaal is, als de afstand in de
zelfde richting als de afwijking ligt. Bij een af
stand van 100 meter, een helling tussen de
standplaatsen van theodoliet en baak van 33
gr en een schietloodafwijking van 80 dmg,
krijgt men een fout van 7 mm.
Nadat de rivier is omgelegd begint het graaf
werk. Als de dalwanden schoongemaakt zijn
tot op de vaste rots en de geul is uitgegraven
6
