Ruimtetriangulatie met behulp
van satellieten
Ir. T. J. Poelstra, wetenschappelijk medewerker aan de Technische
Hogeschool Delft.
Voordracht gehouden op het 4e N.G.L.-Congres te Arnhem,
2930 september 1967.
1. Inleiding
Met de lancering van de eerste kunstmatige
aardsatelliet in 1957, nu dus 10 jaar geleden,
is, naast allerlei andere wetenschappen, ook
aan de geodesie een nieuwe impuls gegeven.
Mèt de introductie van de kunstmanen ont
stond namelijk voor het eerst de mogelijkheid
om met zeer hoge „richtpunten" echt drie
dimensionale triangulaties op te zetten en uit
te voeren, over zeer grote afstanden en met
zeer hoge nauwkeurigheid. De grondgedachten
over een dergelijk triangulatiesysteem vindt
men overigens al neergelegd in een publikatie
van Prof. Y. Vaisala uit februari 1946, geti
teld: „An Astronomical Method of Triangula-
tion". Aan het eind van dat artikel wijst hij op
het nut dat „kleine, kunstmatige manen" hier
bij zouden kunnen hebben.
Naast het creëren van een gigantische triangu
latie bieden de kunstmanen ook de mogelijk
heid om, door zeer nauwkeurige reconstructie
van satellietbanen, informatie te verkrijgen
omtrent het verloop van de potentiaal van de
aarde. Het is strikt genomen niet juist om bei
de mogelijkheden als gescheiden methoden te
zien; in feite kan het probleem van de vorm
bepaling van de aarde m.b.v. kunstmanen zo
worden opgezet dat men kan kiezen: óf alleen
trianguleren, óf een beschrijving van het po-
tentiaalveld van de aarde, óf beide.
Er zijn dus verschillende mogelijkheden en er
zijn vele waarnemingsmethoden. De keuze van
gebruiksmogelijkheid en waarnemingsmethode
hangt van diverse omstandigheden, vaak van
praktische aard, af. Men hoeft slechts te den
ken aan beschikbaar personeel, kwaliteit en
aard der instrumenten, grootte van het budget
enz. enz.
In Delft waren de omstandigheden destijds
zodanig, dat voorlopig gekozen is voor het
fotograferen van aardsatellieten met als doel
een bijdrage te leveren aan één of meer ruim
telijke triangulaties.
Gaarne zal ik dan ook in het hiernavolgende
wat dieper ingaan op diverse aspecten van de
ze combinatie van gebruiksmogelijkheid en
waarnemingsmethode.
2. Algemeen
Als men vanaf verschillende plaatsen op aar
de, op afstanden van honderden tot enkele
duizenden kilometers, gelijktijdig een kunst
maan tegen een achtergrond van sterren foto
grafeert, dan verkrijgt men in wezen een aan
tal projecties van de kunstmaan tegen de ster
renhemel.
De diverse foto's vertonen een verschilzicht en
dit verschilzicht is een maat voor de hoeken
tussen de momentane verbindingslijnen van
de verschillende plaatsen met de satelliet. De
hoeken zijn door metingen in de foto's en door
berekening te vinden. De benodigde richtingen
naar de sterren worden ontleend aan een ster-
78
