Kadastraal Zakenrecht
door H. van der Kooij, landmeetkundig ambtenaar A van het Kadas
ter te Middelburg.
Recht ligt niet in de sfeer van de esprit de
geometrie, maar esprit de finesse (Pascal). H.
de Groot merkt op, dat de term evenredigheid
(als maatstaf bij straf en schuld) aan de wis
kunde is ontleend. Overigens hebben recht en
wiskunde weinig verband met elkaar. Wel kan
men opmerken dat, voorzover rechtsgeleerd
heid bestaat uit het rekenen met begrippen,
een slecht landmeetkundige ook een slecht ju
rist is. Maar de mathematica opereert in het
absolute en haar methode is inflexibel. Het
recht opereert in het relatieve en zijn methode
is soepel.
Wat is zakenrecht?
De verdeling in zakenrecht en personenrecht is
fictief. Drager van een zakenrecht is altijd een
persoon: „Die Persönlichkeit macht die Grund-
bestimmung des Rechtes aus, sie tritt haupt-
sachlich im Eigentum ins Dasein" (Hegel). Al
gemeen gesproken is een zaak een ding, dat
niet toerekeningsvatbaar is. Uit de natuurkun
de stamt de verdeling van zaken in vaste,
vloeibare en gasvormige. Juridisch kent men
de verdeling in lichamelijke en onlichamelijke
zaken. Het geschreven recht maakt iets pas tot
een zaak, zoals een theorie een feit een feit
maakt. Het materieel object van het kadaster
zijn de onroerende goederen van ons land.
Als beginsel van het zakenrecht geldt, dat de
eigenaar als regel zijn recht niet buiten zijn wil
kan verliezen of verkrijgen. Ongewild verlies
kan heimelijk door verjaring ontstaan. Verja
ring is dan ook de noodzakelijke tegenhanger
van de openbare registers. Na wettig tijdsver
loop kan openbaarmaking door proclamatie
geschieden.
De belangrijkste aanleiding voor overdracht
met medewerking van de wil van de eigenaar
is koop en verkoop. De individuele redelijk
heid van de enkeling openbaart zich in zijn
eigendomswil. Hij zal kopen en verkopen. In
de handel komen telkens verbindingen tot
stand van mensen, die eenswillens zijn. De ko
per wil de zaak verwerven en een prijs offe
ren; de verkoper wil geld hebben en de zaak
laten schieten.
„Koop is een overeenkomst, waarbij de ene
partij zich verbindt een zaak te leveren en de
andere om daarvoor de bedongen prijs te be
talen." (1493 B.W.)
Bij beschaafde naties liggen overeenkomst en
levering uit elkaar:
1. Een verbintenis geeft het recht van een be
paald persoon iets te vorderen.
2. Een zakelijk recht zoals eigendom geeft een
bepaalde heerschappij over een zaak, die
tegenover iedereen geldt.
3. Het kadaster bewerkt de overgang van 1
in 2.
De overeenkomst
We behandelen hier koop als oorzaak van een
overeenkomst. Door een geldige overeenkomst
komt een verbintenis tot stand. Deze is weder
kerig. Van nature is de mens onverdraagzaam.
In de overeenkomst verdragen de personen el
kaar. De verhouding tussen de contractanten
is negatief. Ieder is het te doen om de prestatie
van de ander. Zoals kinderen wel bij ruiling de
conditie maken van „gelijk oversteken", zo is
het verdrag ook stuk om stuk. De eigendom
van de één zal opgegeven en door de ander
aangenomen worden.
Door de overeenkomst verwerf ik de belofte
van de ander, niet het beloofde. De norm, dat
beloften moeten worden nagekomen (pacta
sunt servanda), is niet voor bewijs vatbaar.
164
