Jacob Roelofs (van Deventer)
ca. 1510-1575 „een treffelijk geographus"
door W. Koopmansoud-ambtenaar van het Kadaster
Jacob van Deventer, in de 16e eeuw een be
kend Nederlands aardrijkskundige, land
meter, topograaf en kaarttekenaar, werd als
een „onechte" zoon van een geestelijke tussen
1510 en 1515 waarschijnlijk in of bij De
venter geboren (correspondentie uit het
gemeentearchief te Kampen wijst hierop).
Men schrijft zijn naam ook als Jacobus Diven-
triensis, Jacobus a Deventria, Jacob de Land
meter en Jacob Daber.
Hij had geen invloedrijke familieleden; door
hard werken is hij een man van betekenis ge
worden. Zijn kartografische arbeid heeft hem
doen voortleven door de eeuwen heen!
Het heeft na zijn dood lang geduurd,
alvorens deze belangrijke kartograaf meer in
de belangstelling werd getrokken. In 1773
maakte G. D. Azevedo (Continho y Berna)
in de Korte Cronycke van Mechelen, dl. 3,
1774, de correspondentie tussen Viglius (van
Aytta) en Hopper(us) openbaar. Hoewel Re-
vius schrijvers en drukkers vermeldt uit de
16e eeuw, treft men in zijn „Daventria illus-
trata" geen levensbericht van Van Deventer
aan. Wel vindt men in de „Overijsselsche Al
manak" van 1839, blz. 55, een artikel van de
bibliothecaris Ds. P. C. Molhuijsen. De Belgi
sche archivaris Alex Pinchart wees in 1859
nog eens op de vele brieven over hem van
Viglius en Hopperus, op welke stukken wij
later nog terugkomen. Tevens moeten wij aan
dacht schenken aan de notities van Frederik
Muller en W. Eekhoff in „de Navorscher"
van 1866 en 1870. Dr. W. Ruge geeft in
„Nachrichten v. d. Kön. Ges. d. Wissenschaf
ten zu Göttingen" (Reiseberichte 19041916)
de beschrijving van verschillende kaarten
ook van Van Deventer vóór 1570 ont
staan.
Belangrijk is ook een uitvoerig bericht van
Charles Ruelens, conservateur des manuscrits
a la Bibliothèque royale de la Belgique en
mede-uitgever van de „Atlas des villes de la
Belgique", met 100 kaarten van zijn hand. In
de 7e aflevering van deze prachtverzameling
in facsimile geeft Ruelens veel bijzon
derheden uit Van Deventer's leven. Ortelius
en Munsterus bedienden zich van zijn werk
stukken; Munsterus b.v. laste in zijn „Wereld-
beschrijvinge" Van Deventer's beschrijving
van Friesland in. De Lafreri-atlas in de „Bi
bliotheek van de Koning" te Madrid bevat
verschillende kopieën van zijn kaartwerk.
Verscheidene anderen graveerden zijn schep
pingen na.
In ettelijke publikaties is later zijn werk en
zijn ook zijn afzonderlijke kaarten bespro
ken. Wij menen, dat hij ten onrechte genegeerd
is naast Waghenaer, Hayen, Goos e.a. in de in
teressante bijlage van het Tété kerstnummer
van dec. 1948, art. F. J. M. Wijnekus, Beknop
te inl. in de Ned. cart. Een portret van hem
hebben wij niet gevonden. Belangrijke gege
vens vindt men in de oude rekeningen van
Plantijn, Draeckx e.a.
Jacob van Deventer tussen zijn tijdgenoten
Voordat wij beginnen aan een nadere bespre
king van Jacob van Deventer's oeuvre, willen
wij hem iets gedetailleerder plaatsen in zijn
tijd. Herinneren wij ons dan, dat Den Briel
273
