vond onder directie van Nijhoff de ver
koop plaats van de collectie Francois van
Aerssen. Die bevatte o.m. „Album amico-
rum" van Petrus Hondius (15981610)
met handtekeningen van enkele beroemd
heden en 152 oude kaarten, vervaardigd
tussen 1550 en 1600, van verschillende
plaatsen. Zij kwamen in handen van Fred.
Muller die dadelijk dacht aan de atlas van
Van Deventer. Door omstandigheden be
gon deze eerst in 1865 aan een serieus on
derzoek, dat zijn mening bevestigde. Hij
verkocht een en ander in 1866 (voor
300.aan de archivaris W. Eekhoff te
Leeuwarden.
De Belgische Kon. Bibl. verwierf één van
de delen der atlas door bemiddeling van
een mijnheer Gachard (deze kaarten zijn
op perkament getekend en volgens de
Belgische auteur met zorg en veel
kunstzinnigheid uitgevoerd).
Niet alle kaarten zijn teruggevonden. Er moe
ten zeker ca. 260 gemaakt zijn, met de Duitse
en Franse steden meegerekend zelfs meer. De
twee in Madrid bewaarde oorspronkelijke
delen met plattegronden bevatten volgens Dr.
Wieder resp. 75 en 105; aangenomen dat ook
het derde deel ca. 75 kaarten bevat, dan zou
den van die 260 ca. 225 bekend zijn.
Behalve de straten en kanalen herkent men
ook molens en kerken en, bij de grotere steden,
b.v. Mechelen, de wachttorens, maar overigens
is het tekenwerk ,,an sich" inderdaad niet bij
zonder fraai. Er is in de uitvoering wel ver
schil: zo geeft b.v. Brussel beter teken- en
kleurwerk te zien, terwijl de (vermoedelijk)
laatst vervaardigde stukken beslist slordig zijn
bewerkt. Misschien is dit te wijten aan de her
haalde pressie, die men op de maker uitoefen
de, misschien aan zijn lichamelijke achter
uitgang (in de correspondentie wordt opge
merkt, dat hij door of tijdens de bewerking
oud is geworden. En naar-onze-begrippen-
oude-mensen waren in de 16e eeuw dun ge
zaaid). In één van zijn brieven (1575) merkt
ook Viglius op: „Ik had gewenst, dat de
plaatsen een weinig beter opgehelderd ge
kleurd) geweest waren Ook schijnt af
gesproken geweest te zijn, dat alle kerken,
poorten en publieke gebouwen ingetekend
zouden worden. Dat is niet overal gebeurd.
De in de Madrid-atlassen opgenomen tekenin
gen zouden door Van Deventer gemaakt zijn
naar de oorspronkelijk door hem gekaarteerde
minuten. Tegen deze mening worden bezwa
ren geopperd. Wij herinneren b.v. aan het
jaarverslag 1924 van het Rijksarchief, Bijl.
III, blz. 68.
De afmetingen van de bladen zijn 3040
cm bij 1520 cm; er komen slechts enkele
dubbelen voor.
Over de schaal van de (Belgische) gekleurde
plattegronden merkt Emile Ouverleaux op
(zie „Postface" in de „Atlas des villes Belgi-
ques
il nous a fallu pour déterminer cette
échelle numérique, procéder a des mesura-
ges comparatifs minutieux, opérés sur un
certain nombre de plans de J.v.D. et sur
d'excellents plans modernesceux du ca
dastre entre autresce qui nous a permis
de constater que le topographie du XVIe
siècle a dressé les siens a 1/7500 approxi-
mativement.
280
Plattegrond van Mechelen door Jac. van Deventer. De
zwarte stip met pijl duidt zijn woonplaats aan (Kerck-
hofjstrate of de Stassartstraat, ontstaan in de 14e
eeuw). Hier woonde hij meer dan 30 jaar.
Foto Rijksuniversiteit Utrecht.
