De toepassing van reken- en
tekenautomaten bij de kaartvervaardiging
door F. L. T. van der Weiden Ing., Technisch Hoofdambtenaar,
werkzaam bij het Geografisch Instituut te Utrecht, o.l.v. Prof. Dr. Ir.
C. Koeman.
De samenstelling van kaarten vraagt bewer
king van massale hoeveelheden van informatie,
waarbij over het algemeen veel rekenwerk van
dikwijls zeer ingewikkelde soort moet worden
verricht.
Het gebruik van rekenautomaten voor de uit
voering van wiskundige berekeningen werd
reeds eerder toegepast in vele takken van we
tenschap en het is dan ook niet te verwonde
ren dat ook voor de berekeningen van land
meetkundige en kartografische aard de tussen
komst van de rekenautomaat wordt ingeroe
pen.
Men denke bijv. aan triangulatie-vereffenin
gen, het berekenen van snelliuspunten, veel
hoeksberekeningen, het berekenen van geogra
fische lengte en breedte uit astrowaarnemin-
gen, de omrekeningen van geografische coör
dinaten naar coördinaten in een rechthoekig
systeem, het berekenen van coördinaten van
de ene afbeeldingsmethode (kaartprojectie)
naar de andere enz. enz.
Specifieke bewerkingen, die alle volgens een
bepaald schema en formulering verlopen en
zonder al te veel moeite te programmeren zijn
en aan de rekenautomaat kunnen worden aan
geboden voor een zeer snelle uitwerking.
Een optelling of aftrekking dan wel een ver
menigvuldiging of deling bijv. kost resp. 2 tot
20 microseconden en 10 tot 500 microsecon
den.
Na de berekeningsfase volgt in de meeste ge
vallen de kaarteringsfase: het „plotten", een
bewerking die eveneens verwerking van grote
hoeveelheden gegevens vraagt, waarbij veel
repeterend- en routine-werk verricht dient te
worden.
Gezien de grote vraag naar grafische uitvoer
bij vele problemen (grafieken, diagrammen)
heeft men als uitvoerapparatuur van de reken
automaat, tekenautomaten ontwikkeld en
daarnaast coördinatenlezers voor invoer van
gedigitaliseerde gegevens die bij het plotten
voor kartografische doeleinden doelmatig en
efficiënt zullen blijken te zijn.
Het ligt niet in de bedoeling van dit artikel
om de onderdelen van de kartografie vanaf
de organisatie van de opname tot aan de
reproduktie van de kaart onder de loep te
nemen naar de toepasselijkheid van automati-
satie; hiervoor kan kortheidshalve verwezen
worden naar de publikatie van Gordon E.
Stine: „What systems of automation are avail
able today, what is in the development stage
and what is being planned for the future?*)
Wel zal een beknopte uitleg gegeven worden
van het werkingsprincipe van de digitale
rekenautomaat, de tekenautomaat die gedigi
taliseerde (kaart-) gegevens omzet in analoge
vorm en van de coördinatenlezer, waarbij het
omgekeerde mogelijk is als bij de tekenauto
maat, namelijk analoge (kaart-)gegevens om
gezet in gedigitaliseerde vorm, apparatuur
welke bij de vervaardiging van kaarten een
belangrijke rol speelt.
Rekenautomaten
Men onderscheidt analoge en digitale reken
automaten.
Het analoge systeem berust op analogieën van
hoeveelheden en hierbij werkt men met fysi
sche continu veranderbare grootheden, zoals
spanning, weerstand en stroom.
Het toepassingsgebied ligt meer in de bestu-
5
Missile Support Division, USAF Aeronautical Chart
and Information Center, Second and Arsenal Streets,
St. Louis, Missouri 63118, uitgegeven naar aanleiding
van The Third International Conference on Cartogra
phy, Amsterdam, Holland, april 1967.
