Een tekenkop met tekenstift kan parallel aan
de as van de cilinder bewegen op enkele milli
meters afstand van het papier. De rekenauto
maat dan wel een magneet-, ponsband of pons
kaart bestuurt de verplaatsingen van de cilin
der en tekenkop. De beweegrichting van de
cilinder noemt men de X- richting en de rich
ting loodrecht daarop de beweegrichting van
de tekenkop met tekenstift, de F-richting. De
kleinste elementaire stapgrootte van deze te
kenautomaat is tot dusverre 0,1 mm en de
maximum snelheid circa 1600 stappen per
seconde.
Onder willekeurige hoeken met de X- of F-as
is de tekensnelheid de resultante van de snel
heidsvectoren in de X- en F-richting; onder
een hoek van 45° verkrijgt men een snelheid
van 0,1 V 2 mm.
De programmering van een te tekenen object
beperkt zich in hoofdzaak tot de rationele
combinatie van verschillende coördinaten met
gewenste specifieke bewerkingen, zoals het
trekken van rechte lijnen, krommen, enz. Voor
problemen, waarbij naast de verwerking van
gegevens in getallen, welke in een voorafgaand
deel van het programma worden berekend, als
nevenresultaat een getekende voorstelling moet
dienen, waarbij deze getekende gegevens tevens
dienen voor interpolatie van de getekende
voorstelling is de toepassing van rekenauto
maat en deze tekenautomaat bijzonder ge
schikt.
Voor kaartvervaardiging, waarbij hogere eisen
gesteld worden aan de tekennauwkeurigheid,
zal deze groep van tekenautomaten minder
geschikt blijken te zijn, afgezien nog van de
bezwaren dat het te betekenen materiaal aan
de randen voorzien moet zijn van ponsgaten
die in de stiften moeten passen aan de cilinder
uiteinden, de cilinder over het algemeen niet
breder is dan 75 cm en het graveren niet of
slecht mogelijk is.
Genoemde bezwaren heeft men bij de tweede
groep automaten niet.
T ekenautomaten sub b. Deze groep van teken
automaten is, zoals reeds gezegd, minder snel
dan die genoemd onder sub a, doch de relatieve
nauwkeurigheid is aanmerkelijk hoger, waar
door deze tekenautomaten zowel geschikt zijn
voor kadastrale- en andere kartografische
kaartvervaardiging, waarbij de snelheid niet
primair wordt gesteld. De tekenautomaat uit
deze groep bestaat uit een tekentafel, waarop
een elektronisch bestuurde rechthoekige coör-
dinatograaf is geconstrueerd. Het grootste te
betekenen formaat is 130 X 160 cm.
De tekenkop is niet alleen voorzien van een
rapidograaf, met lijndikten variërende van 0,1
mm0,6 mm, doch ook van een graveerstift
en twee markeringsstiften. Men kan zowel op
papier als op ander tekenmateriaal werken. De
markeringsstiften zijn voorzien van een ex
centrisch aangebracht saffieren stiftje, waar
door het mogelijk is om behalve het middel
punt ook een kleine cirkel te graveren.
Het algemene werkingsprincipe is gebaseerd
op een doorlopende vergelijkingscontrole van
de tekenkop (tekenstift) in de X- en F-rich
ting. De positie van de tekenstift wordt name
lijk in een vergelijkingsmechanisme met de ge
wenste (in te voeren) positie vergeleken die de
stift zal moeten innemen. Het gevonden ver
schil in lokalisatie wordt als spanningsverschil
aan servomotoren afgegeven, die dan besturing
van de stift naar de opgegeven positie doet
plaats vinden. Andere tekenautomaten van
deze groep zoals de ZUSE 64, werken met het
principe van exacte snelheidsbesturing, waarbij
de X- en F-spindels met bepaalde snelheids-
trappen draaien. Deze snelheidstrappen vor
men een veelvoud van een basissnelheidstrap.
De gewenste combinatie van de snelheidstrap
pen van de X- en Y-spindels kunnen de teken-
stift rechte lijnen onder iedere hoek laten be
schrijven, de lengte der lijnen hangt af van
het aantal in te voeren werkimpulsen. In het
geval de X- en Y-spindels onder gelijke snel
heidstrappen draaien m.a.w.
snelheidstrap X
snelheidstrap F
zal de tekenstift een lijn beschrijven, waarvan
de tangens van de hoek met de Y-as gelijk is
aan 1, dat wil zeggen een hoek van 45° maakt
met de Y-as.
Het tekenen van een kromme, welke bij benade-
9
Tekenautomaat Zuse 64, de zgn. Graphomat.
Foto welwillend ter beschikking gesteld door Handels
vereniging Hagen N.V.Rotterdam)
