Wetgeving, grondregistratie en Kadaster
De vormen van grondregistratie en van Kadas
ter hebben uiteraard uitstaande met de wet
geving ten aanzien van de privaateigendom
van onroerende goederen. Een enigermate be
vredigend onderzoek hiernaar is nog nooit
ondernomen, eenvoudigweg omdat de bron
nen voor dit onderzoek nog nagenoeg onbe
reikbaar zijn. Wel is vanwege het O.I.C.R.F.
enige jaren geleden van enkele landen een
samenvatting gegeven van de hoofdlijnen der
wetgeving op dit gebied. (Publication
O.I.C.R.F. no. 1, 1962.)
In dit verband zou ik ook kunnen noemen de
Arbeitstagung van de Duitse Vereniging voor
Landmeetkunde in 1961 over „Grundeigentum
in Westeuropa". Deze bijeenkomst verdiende
echter nauwelijks die aanduiding, want op het
programma stond slechts de band tussen
grondeigendom en ruimtelijke ordening in
Engeland, Nederland en Duitsland.
Zoals gezegd zijn wij nog lang niet toe aan een
vergelijkend onderzoek naar het verband tus
sen de in de verschillende landen heersende
wettelijke bescherming en aanwezige wette
lijke restricties ten aanzien van de privé-eigen-
dom van onroerende zaken en de gebruikte
stelsels van landregistratie en kadastersyste
men. Immers met uitzondering van enige voor
studies over de hoofdlijnen in enkele landen en
een zeer sterk verouderd overzicht over een
paar facetten hiervan ontbreekt bij mijn weten
nog alles, dat tot een vergelijkende studie ervan
zou kunnen leiden.
In de inleiding tot dit artikel werd reeds be
toogd, dat landregistratie als hierboven om
schreven onbestaanbaar is in een land, waar
geen particuliere eigendom van onroerend
goed aanwezig is. Van zulk een land kan ook
worden voorondersteld, dat er geen grond-
administratie als het kadaster te vinden is.
In de meeste landen, waar privé-grondeigen-
dom en de daaruit stammende zakelijke rechten
op onroerend goed bestaan, zijn de rechten
en verplichtingen ten aanzien van deze eigen
dom bij de landswetten vastgelegd. Het sterkst
verankerd ligt de bescherming van een recht in
de Grondwet. Een verandering hierin is immers
meestentijds alleen te verkrijgen na het nemen
van de moeilijkste barrières, als daar zijn de
benodigde gekwalificeerde meerderheden in de
Volksvertegenwoordiging, ontbinding van
deze, volksraadpleging door middel van alge
mene verkiezingen of plebisciet e.d.m.
Bij de doorlezing evenwel van de teksten van
grondwetten moeten we ook in ons geval er op
bedacht zijn, dat het ontbreken in een Grond
wet van een artikel over het persoonlijk eigen
domsrecht van onroerend goed helemaal niet
behoeft te betekenen, dat in het onderhavige
land dit eigendomsrecht niet bestaan zou. Ook
hier is de inhoud van een grondwet aan tijd en
plaats gebonden. In Nederland is het persoon
lijk eigendomsrecht op roerende en onroerende
goederen de eeuwen door zo vanzelfsprekend
geweest, dat in de Constitutie geen artikel dit
recht speciaal naar voren haalt. Het bezit van
eigen land of huis was daar even gewoon als
het inademen van de lucht, waarover ook niet
in de grondwet behoefde te worden gesproken.
In Mexico daarentegen (waar een revolutio
naire massa-actie nodig was om de macht van
het grootgrondbezit te beteugelen en de poten
tiële gevaren tegen te gaan die schuilden in
grond-in-handen-van-vreemdelingen) heeft het
hoofdstuk over de particuliere grondeigendom
de omvang van ruim tien dichtbedrukte pagi
na's. En niet alleen bezit de grondwet van
Mexico de langste paragraaf over het grond-
eigendomsrecht van alle ongeveer 130 grond
wetten die ik nalas, maar ook is deze grond
wet de enige, waarin het kadaster met name is
genoemd.
In steeds meer landen is ook op het terrein van
de landregistratie en de landadministratie (ka
daster) een integratie te bespeuren. In steeds
meer landen maakt men gebruik van de vor
deringen op dit gebied in andere Staten opge
daan en is de groei naar een meerdoelenkadas-
ter merkbaar. Het kan, dunkt mij, ook nu al
zijn nut hebben, de belangstellende lezer enige
aantekeningen voor te schotelen over de ver
melding van grondeigendom in de Constituties
van een groot aantal landen, verspreid over de
gehele wereld. Wellicht dan als eerste aanloop
tot een in de verre toekomst te ondernemen
vergelijkende studie over de relatie tussen de
zakelijke rechten op onroerend goed en de
landregistratie en kadaster in deze zelfde lan
den.
Ten einde U alvast een algemene indruk te
geven van de nagegane materie, lijkt het mij
goed op te merken dat van genoemde circa 130
landen er ruim 20 zijn, waar in de grondwet
geen enkel artikel over eigendomsrechten en/of
plichten te vinden is. In ruim 40 grondwetten
wordt het eigendomsrecht op onroerend goed
speciaal vermeld en de constituties van 30 lan
den noemen het recht op privé-eigendom on
aantastbaar. In ongeveer tien grondwetten
wordt in het laatste geval verwezen naar de
beroemde Verklaring van de Rechten van de
Mens en van de Burger van 1789.
89
