bewegende hulppunten, namelijk in de geode
tische astronomie, waar tijdstippen met een
scherpte van weinige milliseconden vastgelegd
moeten worden. Bij het gebruik van kunst
manen, die zich in hoeksnelheid dikwijls veel
sneller bewegen dan de gewone hemellichamen,
is de elektronika zelfs een essentieel hulpmiddel
voor de geodeet.
De geringe traagheid van de elektronen heeft
ook geheel nieuwe methodes van afstandsme
ting mogelijk gemaakt: de elektronische af
standsmeting waarbij tijdsintervallen gemeten
worden die elektromagnetische golven (zoals
licht en radiogolven) nodig hebben om zich
over een traject voort te planten. Indien men
de afstand op een centimeter nauwkeurig wil
kennen, dan moet een tijdsinterval gemeten
worden op minder dan 10~10 seconden nauw
keurig.
Ook bij snelle rekenapparatuur is de geringe
traagheid van de elektronen van groot belang.
2e. Met behulp van de elektronika is het zon
der veel moeite mogelijk om signalen van ge
ring vermogen zeer veel te versterken. Met an
dere woorden: Met behulp van een eenvoudige
elektronische schakeling kan een werking van
groot vermogen geregeld worden door een zeer
zwak signaal. Een eenvoudige transistorradio
bijvoorbeeld vangt met zijn antenne een signaal
op kleiner dan 10~12 watt en versterkt dat tot
een wisselspanning aan de luidspreker met een
vermogen van één watt.
Zeer gevoelige metingen worden daarom veelal
via elektronische weg uitgevoerd, vooral als het
snel verlopende verschijnselen betreft (kleine
temperatuurfluktuaties van de lucht, trillingen,
kleine verplaatsingen, enz.).
3e. Een ander kenmerk van de elektronika is
de opbouw uit standaardonderdelen. Een reken
automaat, een radio, een kwartsklok en een
elektronische afstandsmeter bestaan voor een
groot deel uit dezelfde standaardonderdelen.
De meeste van deze onderdelen zoals weerstan
den, condensators en transistors zijn klein (klei
ner dan een cms) en goedkoop (enkele dubbel
tjes tot enkele guldens). Zij zijn aan de andere
kant meestal niet erg stabiel: onderdelen van
goede kwaliteit vertonen meestal nog afwij
kingen van enkele procenten. De onderdelen
kunnen op eenvoudige wijze aan elkaar ver
bonden worden, via een klein aantal verbin
dingen per onderdeel (vergelijkbaar met mecca
no). Zo kunnen op betrekkelijk eenvoudige
wijze instrumenten gemaakt worden die zeer
ingewikkelde functies vervullen.
De slechte kwaliteit van een groot deel van de
onderdelen kan onschadelijk gemaakt worden
door allerlei kompensatieschakelingen. Dat zijn
trucjes die vergelijkbaar zijn met het doorslaan
en het randverzetten van een theodoliet. De
nauwkeurigheid van elektronische meetschake-
lingen blijft echter beperkt. Een relatieve nauw
keurigheid (tolerantie/meetgrootheid) van 1%
is al goed te noemen voor een normale „ana
loge" meetschakeling. Relatieve nauwkeurig
heden van 1 °/00 zijn al zeer goed.
Een analoge schakeling, zoals hierboven ge
noemd, is een schakeling waarbij het uitgangs
signaal een continue functie is van het in
gangssignaal. Voorbeeld: Een gramofoonver-
sterker. De uitwijking van de luidsprekerspoel
moet recht evenredig zijn met de uitwijking van
de pick up naald.
Om toch met het slechte elektronische mate
riaal nauwkeurige bewerkingen te kunnen uit
voeren op de signalen (berekeningen, metingen)
maakt men dikwijls digitale schakelingen, waar
bij op ieder punt in de schakeling slechts een
klein aantal (meestal twee) toestanden worden
onderscheiden, b.v. wel stroom, of geen stroom,
respektievelijk aangeduid met „1" en „0". Dat
wil zeggen: als de stroom groter is dan een
zekere waarde noemt men de toestand „1", en
in het andere geval „0". De onderdelen worden
bij deze digitale methoden in zekere zin zeer
oneconomisch gebruikt, maar de betrouwbaar
heid kan zeer hoog zijn, omdat het onderscheid
zo eenvoudig is, d.w.z. de waarden van weer
standen, stromen, enz. zijn weinig kritisch.
Met zulke digitale schakelingen is het mogelijk
om zeer ingewikkelde bewerkingen uit te voeren
met een vrijwel onbeperkte nauwkeurigheid.
Wel is een zeer groot aantal onderdelen vereist.
Deze kunnen echter eenvoudig zijn en boven
dien bevat een digitale schakeling meestal een
groot aantal identieke onderdelen en een groot
aantal identieke subschakelingen.
Voorbeelden van digitale apparaten zijn: ver
keerslichten, rekenmachines (mechanische „kof
fiemolens" en elektronisch rekentuig), elektro
nische en mechanische tellers.
Een goed leesbaar overzicht over de digitale
technieken geeft [2], Een interessant voorbeeld
geeft Bogaerts in zijn dissertatie [3].
Van groot belang voor reken- en registratie-
apparatuur zijn de zogenaamde geheugens. De
toestand van een elektronische schakeling,
d.w.z. de verdeling van spanningen of stromen
in bepaalde punten van de schakeling, kan in
een geheugen bewaard worden om later weer
teruggebracht te kunnen worden in de schake
ling.
120
