tijdstippen van aankomst van deze fluctuaties
bij de twee telescopen gemeten wordt. Dit is
mogelijk zonder een kabel- of een radioverbin
ding tussen de telescopen. De enige verbinding
bestaat uit het oversturen van de magneetbanden
waarop men de fluctuaties geregistreerd heeft,
samen met zekere nauwkeurige tijdsignalen.
Met behulp van een rekentuig worden de mag
neetbanden met elkaar vergeleken.
Neemt men aan dat de tijdsignalen bij de teles
copen Tl en T2 (figuur 5) gelijk lopen dan
meet men het verschil in looptijd van de straling
van de radiopuntbron naar ieder van de teles
copen. Uit dit tijdsverschil kan men, zoals bij
de elektronische afstandsmeting, een afstand
berekenen (A in figuur 5). Men verwacht van
deze methode hoge nauwkeurigheden.
Verwant met de elektronische afstandsmeting
is verder de radioplaatsbepaling, die van belang
is voor de navigatie, voor exploratiemetingen,
voor de maridesie en voor de fotogrammetrie
[14], [9].
Ook de laser" is uit de elektronika ontwikkeld
[18]. Toch is de laser meer een optisch dan een
elektronisch apparaat. Een laser is een licht
bron die zeer monochromatisch is (een nauw
golflengtegebiedje) en waarvan het licht met
hoge intensiteit in een nauwe bundel geconcen
treerd kan worden.
De laser wordt gebruikt als sterke gerichte licht
bron bij de elektronische afstandsmeting, vooral
voor grotere afstanden (primaire driehoekszij
den, afstanden naar kunstmanen en naar de
maan).
Verder is een laser zeer geschikt voor het uit
zetten van „lichtlijnen", bijvoorbeeld bij het
boren van een tunnel, voor het egaliseren van
terreinen of voor oploden.
Niet alleen de elektronika, maar ook de me-
chanika heeft een belangrijke invloed gehad op
het instrumentarium van de landmeetkundigen
in de laatste jaren. Aangezien deze mechani
sche ontwikkelingen wellicht beter bekend zijn
en gemakkelijker aanspreken, zal worden vol
staan met korte aanduidingen.
In de eerste plaats zij genoemd de kunstmanen,
die het voor de geodeet mogelijk maken grote
afstanden te overbruggen omdat deze satellieten
vanaf onderling ver uiteen liggende plaatsen
zichtbaar zijn, dikwijls zelfs gelijktijdig. Boven
dien wordt de loop van een kunstmaan vrijwel
alleen beïnvloed door de aantrekking van de
aarde en slechts zeer weinig door wrijving en
andere storingen. De kunstmanen zijn daarom
zeer geschikt om iets te weten te komen over
het zwaartekrachtsveld van de aarde en daar
mee over de niveauvlakken op aarde. Deze ni
veauvlakken dienen als referentievlakken bij
normale landmeetkundige metingen en zijn
daarom van essentieel belang, vooral als het
gaat over grote gebieden. Ook bij metingen op
zee kan men goed gebruik maken van kunst
manen.
Er zijn drie methodes van meten met kunst
manen:
le. Men meet fotografisch richtingen naar
kunstmanen met de sterren als referentie.
2e. Men meet met licht (laser) of met radio
golven de afstanden naar kunstmanen (een
vorm van elektronische afstandsmeting.
3e. Men meet de afstandsverandering naar een
satelliet door de dopplerverschuiving waar te
nemen van radiosignalen die door de satelliet
worden uitgezonden.
Nadere bijzonderheden over het gebruik van
kunstmanen kan men vinden in [5] en [6].
Een interessante toepassing van de klassieke
mechanika is de gyroscoop, dat is een snel
draaiende tol (bij voorbeeld 30.000 omw./min.)
die op een bepaalde wijze opgehangen is. Zulke
tollen kunnen met een buitengewoon hoge pre
cisie gemaakt worden. Bovendien kunnen elek
tronische schakelingen zorgen voor een zeer
stabiele voeding voor de elektromotor die de
tol aandrijft.
Indien de draaiingsas van de tol horizontaal
wordt opgehangen dan zal de tol trachten met
zijn draaiingsas Noord-Zuid te gaan staan. In
de praktijk slingert de as om de Noord-Zuid
richting.
Deze eigenschap wordt niet alleen gebruikt bij
het gyrokompas op schepen maar ook voor
theodolieten [19]. Met een kleine gyrotheodo-
124
straling van radiopuntbron
aarde
Fig. 5. Het meten van een afstand met behulp van
een radio-interferometer met zeer grote basis.
