Het micrometermechanisme werkt in het kort
gezegd als volgt. De afleeslijn van de hoofd
schijf wordt zo ver mogelijk van alle zwart-wit
overgangen geplaatst, zodat geen tegenspraken
in deze aflezing kunnen optreden.
Tegelijkertijd draait de micrometerschijf t.o.v.
haar afleeslijn. Het resultaat is, dat met twee vrij
slechte, dus goedkope kodeschijven toch een
goed meetresultaat kan worden verkregen.
Omdat kodeschijven erg duur zijn en schijven
voorzien van een speciale kodering een zeer
lange levertijd hebben, heb ik de produktie van
de drie verschillende schijven zelf ter hand moe
ten nemen.
Zij werden als volgt vervaardigd. Van alle hoek
punten van de zwart-wit overgangen op de
schijf zijn volgens een eenvoudige formule de
poolkoördinaten te berekenen. In een elektro
nische rekenmachine, in dit geval de TR-4 van
de Technische Hogeschool, worden van deze
hoekpunten de rechthoekige koördinaten bere
kend volgens de formules X r cos 0 en Y
r sin 0. Hierbij is 0 de poolhoek van het betrok
ken punt t.o.v. de waarde nul op de schijf. Aan
deze koördinaten, die in een band zijn geponst,
worden tekeninstructies toegevoegd, zodat de
hoekpunten op een elektronische tekenmachine
kunnen worden gekaarteerd.
Met deze kaartering op maatvast materiaal
wordt door een tekenaar zo nauwkeurig moge
lijk de geblokte verdeling aangebracht.
Van deze tekeningen werd met de grote
Klimsch-Commodore kamera van de Rijkswa
terstaat een 7-voudige verkleining gemaakt op
een glasnegatief, de kodeschijf. De laatste han
delingen die aan deze vierkante plaat moeten
worden verricht zijn het cirkelvormig slijpen en
het boren van een gat waarin de eerste as van
de optische lengtemeter past.
De opname met de Klimsch-Commodore kon
niet zonder meer worden uitgevoerd, omdat niet
bekend was hoe en hoe lang belicht moest wor
den, welke soort ontwikkelaar moest worden
gebruikt, enz. Een aantal negatieven werd ge
maakt en iedere proefschijf werd nagemeten op
een Wild stereo-comparator. Steeds werden an
dere overstralingen (d.w.z. verschil in breedte
van witte en zwarte blokjes) op verschillende
plaatsen op de schijven geconstateerd.
Aldus ontstond een serie schijven, waarvan de
gemiddelde overstralingen in figuur 8 zijn weer
gegeven. De schijf met een belichtingstijd van
62,5 sec. is tenslotte als kodeschijf in het in
strument gebruikt.
Het bleek dat bij gebruik van dezelfde ontwik
kelaar bij twee glasnegatieven een overstraling
van 20 p optrad. Uiteindelijk was de standaard
afwijking in de zwart-wit overgangen slechts
10 p.
Het elektronisch gedeelte met het geheugen
Naast de meetgegevens die met de kodeschijven
worden verzameld moeten nog een aantal vaste
gegevens worden geregistreerd.
Deze vaste gegevens kunnen in drie groepen
worden gerangschikt:
gegevens die constant blijven voor een ge
heel net van veelhoekspunten;
gegevens die voorkomen bij de veelhoeks
meting;
gegevens die van belang zijn bij de detail
meting.
De gegevens die constant blijven voor een ge
heel net van veelhoekspunten zijn: een netnum
mer; nummers en koördinaten van bekende
punten; optel- en vermenigvuldigconstante.
Deze gegevens behoeven niet gedurende de me
ting te worden geregistreerd. Ze worden in
kaarten geponst en met de meetgegevens in de
computer gevoerd voor de automatische verwer
king.
Bij veelhoeksmeting moeten de nummers van de
standplaats en van de richtpunten worden gere
gistreerd. Bij de automatische verwerking van
de meetgegevens is het van belang te weten, of
de meting is uitgevoerd in een normale veel
hoekszijde, naar een verre richting, van en naar
een zijdelings punt (losse poot) of als hoofd
hoekmeting.
153
101
5 -
O57560626_belichtingstijd
-5 -
-10 -
breedte witblokje breedte zwartblokje
Figuur 8
