HAAG-STREIT COÖRDINATOGRAFEN
misverstanden en door het plaatsen van ietwat
aangevulde kopieën van G. de Jode in atlassen
als b.v. in die van Jan Natal Metellus en in de
„Itinerarium orbis Christiani", ook genoemd
door Victor Hantzsch in „Die altesten gedriick-
ten Karten der Sachsisch-Thuringischen Lander,
Leipzig 1905".
De Jode's Speculum is gedrukt op papier en op
perkament en zowel gekleurd als ongekleurd op
de markt gebracht. De prijzen variëren dus. In
1579 koopt Plantijn 2 exemplaren folio-formaat
voor 12 florijnen. Nog in 1607 kosten de atlas
sen klein formaat 12 florijnen en op „groot
papier" 14 florijnen. De uitgave 1578 is een
bibliografische zeldzaamheid (het Plantijn-mu-
seum heeft in 1916 één exemplaar verworven).
De graveurs Jan en Lucas van Deutecum had
den in de totstandkoming van de kaartenboeken
een belangrijk aandeel: hun namen komen op
een dertigtal bladen voor (de Van Deutecums
woonden vóór 1589 in Haarlem, maar later in
Antwerpen. Hun werk was erg in trek, zowel bij
Ortelius als bij Waghenaer, Cock, Merula, Cel-
larius e.a.).
Het werk bestaat uit 2 delen. De tekst is in het
Latijn, gedrukt in twee kolommen nu eens in
Romeinse karakters, dan weer in italique. De
kaarten zijn niet volgens een bepaalde projectie
en kennen slechts enkele malen een graad
indeling (zo b.v. de Misniae marchionatus XXIII
(dezelfde als no. 29 in Ortelius' Theatrum 1573),
Italia XIII, die ook voorkomt in het Theatrum
1570 en dan Austria XI). Zoals wij reeds op
merkten zijn verscheidene bladen gegraveerd
door de Van Deutecums; zij zouden naar de
mening van D. Cellarius in dit werk zijn geëtst,
maar op zo'n knappe manier, dat het bijna niet
van graveerwerk te onderscheiden is. Het bevat
te 84 kaarten. Het 2e deel had een andere titel,
nl.: Speculum geographicum Germaniae Impe
rium.
Titels en kaarten van de uitgave 1593 worden
door P. L. Phillips toegeschreven aan Antoine
Wierix, maar daaromtrent verschillen de me
ningen. Deze latere uitgave bevat 51 kaarten
tegen de le editie slechts 38. Een vergelijkende
lijst van de inhoud van beide uitgaven is ver
meld bij Ortroy. De uitgave 1593 is verzorgd
door de zoon Cornelis. Ook hier had het 2e
deel een andere titel: Germania Geographicis
tabulis illustrata.
Verschillende exemplaren van de Speculum be
vinden zich in het buitenland. In ons land ken
nen wij van de uitgave 1578 twee kopieën, nl.
één in de U.B. te Amsterdam en één in de
WAER-collectie in het Maritiem Museum te
Rotterdam; van de 2e editie drie ex., en wel: één
in het Ned. Scheepvaartmuseum, één in het
Maritiem museum en één in de U.B. te Leiden.
De atlassen zijn zeldzamer - of even zeldzaam
- als de verzamelbanden van Lafreris.
Aan Jac. van Deventer's werk zijn onüeend: in
ed. 1578 de nos. XXXI (Geldria), XXXIII
(Hollandia), waarschijnlijk XXXIIII(Zelandia),
terwijl XXXV sterk herinnert aan zijn Braban-
tia. In de ed. 1593 is de Hollandiae integra com.
descript. (met het westen boven), evenals die in
Ortelius' werk, afkomstig van Jac. van Deven
ter, maar zij is van latere datum en bevat ver
schillende wijzigingen.
Waarschijnlijk nam de grootste bedrijvigheid
van Gerard de Jode reeds af in 1555, het jaar
waarin hij een verbeterde uitgave verzorgde van
Giacomo Gastaldi's wereldkaart 1546 (een enig
exemplaar is in het Geogr. Inst. te Utrecht).
De activiteiten van zijn zoon Cornelis
(geb. te Antwerpen 1568)
Deze zoon, hoewel niet zo gedistingeerd als de
vader, werd een consciëntieus werker, wiens
arbeid alle lof verdient. Hij neeg naar de karto-
Rechthoekige coördinatografen 1200 X 1200 mm, 550 X 500 mm, 400 X 240 mm.
Poolcoördinatografen, diameter 400 mm. Ruitpuntenmallen.
Coördinatografen met digitale aflezing.
INGENIEURS-BUREAU KAUFMANN
Alleenvertegenwoordiging voor Nederland:
JOH. VERHULSTWEG 50 SANTPOORT-ZUID
ZWITSERLAND TELEFOON (023) 37 87 53
10
