GERMAN IA.
verpiae, apud Gerardum de lode in borsa noua.
Zo zijn zelfs 16e eeuws prijzen voor ons be
waard: de oude rekeningen van Plantijn open
baren veel, dat anders een geheim zou zijn ge
bleven. Gerard de Jode wordt er meermalen in
gecrediteerd, hoewel de slordige en vaak
verschillende naamgeving voor eenzelfde
kaart wel moeilijkheden oplevert. Als voorbeeld
noemen wij de Italia totius orbis, Antverpiae
caelabat et excudebat Gerard de Jode 1568, die
geboekt staat als: Italia Gastaldj, Italia Judaes
en alleen als Italia, terwijl de Gaullae descriptio
1568 bekend is als: nova totius Galliae, Fran-
cia, Gallia, Gallicana picta en Francia afgeset
Judae. Opnieuw trof ons de prijs: de niet ge
kleurde ex. kostten Plantijn in 1569 slechts 6
sous en in 1570 zelfs niet meer dan lx/2 sous,
maar mogelijk waren dit kleine formaten.
Naast bovengenoemde signaleren wij nog zijn
Frisiae Antiquissimae trans Rhenum pro-
vine...." (1568?), georiënteerd west boven,
dubbel folio 532 x 438 mm, die in het formaat
van de Speculum in 1576 vier sous waard was,
de ,,Nova et accurata totius Asiae tabula", een
muurkaart 1360 x 880 mm met rijke ornamen
tatie en de grote wandkaarten van Azië, Afri
ka, Europa en Amerika; hij betaalde voor het
kleuren van drie van deze grote stukken (in
1590, aan Wilh. Liefrinckx en Paul van Over-
beek, dezelfde kunstenaars, die in 1591 voor
het opwerken van Mercator's Europa-kaart 2
florijnen ontvingen) tien florijnen.
De door de Jode in 1583 te Antwerpen gedruk
te kaart van Oberösterreich was reeds in
1543 ontworpen door Augustin Hirschvogel
(1503 - 1553).
Van Gastaldi's kaart Z.O. Azië 1561, opgeno
men in Speculum 1578, vindt men een goede
reproduktie in „Meister der kartographie" van
Leo Bagrow, 1963.
De Speculum orbis Terrarum
Van deze atlas-uitgave getuigde een competent
beoordelaar: laudatur non immerito Speculum
orbis a Gerardo de Judaeis editum (vgl. de voor
rede van Josse Hondius in de Gerard Mercator-
Atlas van 1606) en Petrus Kaerius noemt in de
atlas Germania Inferioris van 1617 de Jode's
Speculum in één adem met Ortelius' Theatrum.
Het werk verscheen nog vóór de wereldatlas
van Mercator.
Er zijn slechts twee edities, nl. van 1578 en van
1593. Volgens Lelewel, Géographie du moyen
age, Bruxelles 1852, zou De Jode in 1569 in
omloop hebben gebracht „een verzameling van
een 40-tal kaarten uitsluitend voor Duitsland".
Hij baseert zijn mening op het feit, dat onder de
kaarten van de atlas het slechts die van Duits
land zijn, welke dit jaartal dragen. Omdat ver
schillende kaarten reeds als losse stukken be
kend waren, zou dit mogelijk zijn, maar ons is
een volledig exemplaar ervan niet bekend.
Hoewel er meer uitgaven zijn gesignaleerd (b.v.
bij Breusing, Leitfaden durch die Wiegenalter
der Kartografie, die een eerste editie van 1575
vermeldt onder de naam van Cellarius en bij
E. G. Woltersdorff, Repertorium der Land- und
Seekarten, Ier Teil, Wien 1813, waar uitgaven
van 1577, 1589 en 1602 zijn genoemd) houden
wij ons toch liever aan het bericht aan de lezer,
dat de zoon Comelis plaatste voor de uitgave
1593, waar alleen sprake is van de editie 1578
van zijn vader
Ook Van Ortroy constateert dat andere uitga
ven een mythe zijn, veroorzaakt door allerlei
GEOGRAPHKVAi
vtTo TI vy
9
Titelblad van „Speculum" 1578.
Opschrift boven:
Thu ysco
Germanoru M. sarmataru
Gothorum et Thisconum
Parens
Opschrift beneden:
Speculum geographicum totius Germaniae imperium
Reprae sentans
y?»-sullMPE RiyM«3&'
Rei'K.V MM'MM
