men een indruk krijgen van de stijl, een gedeelte
van deze Gough Map of Gr. Britain komt voor
in Landmarks of mapmciking" van R. V. Too-
ley, tekst van Ch. Bricker, met voorrede van
Gerald Roe Crone, Elsevier 1968. Ook de kaart
van de Britse eilanden in Münsters Ptolemaeus-
uitgave van 1540 was zeer waarschijnlijk van de
Goughkaart afgeleid. Het blijft, volgens Taylor,
„the excellent map of Ireland". Ze wordt be
waard in het Record Office.
Weer een eeuw later, omstreeks 1450, waren
de voornaamste beginselen van de landmeet
kunde in Engeland wel bekend, ook al mag
men de instrumenten niet volmaakt noemen en
werden de berekeningen nog lang niet nauw
keurig genoeg uitgevoerd. Nemen we als voor
beeld uit de verschillende locale kaarten de
MS-kaart van „The Hundred of Wisbech"; ook
al is die in 1597 en 1657 gereviseerd, de stijl
wijst onmiskenbaar op het ontstaan in ca. 1450
(men ziet er reeds molens, de kerken zijn door
boompartijen omgeven, de landwegen zijn aan
geduid met twee parallelle stippellijnen).
Zoals bekend begonnen na 1473 in Italië de
kopergravures op te komen. Deze kunst leidde
een nieuwe era in de kaartenmakerij in. Onze
landgenoot Lucas J. Waghenaer (overleden ca.
1593) graveerde en publiceerde in 1585 een
collectie, welke in 1588 in een Engelse editie
uitkwam als Mariner's Mirror" (met uit zee
duidelijk zichtbare gebouwen, merktekens en
dieptecijfers en met huizen in reliëf).
Noemen we Jac. van Deventer (overleden ca.
1575) wel de vader van de Nederlandse karto-
grafie, voor Engeland zouden wij Saxton als
zodanig moeten betitelen. Volgens Lynam bij
voorbeeld was zijn atlas, vervaardigd tussen
1574 en 1579, de eerste in de gehele wereld.
Wel staan er in de Elizabethperiode naast
hem de bekende landmeters Philip Symonson
van Rochester (overleden 1598), bekend door
zijn grote kaart van Kent (1596), in zijn laatste
jaren burgemeester van Rochester en John
Norden (1548-1625), die om zijn politieke op
vattingen niet de gunst van het hof verwierf en
mede daardoor arm stierf, maar die ons naliet
de beschrijvende gidsen bij zijn Speculum-kaar-
ten, een toen gewild naslagwerk. Deze Specu
lum Britanniaedie men vrij zeker als een
kopie van Saxton's werk onderkent, tonen ons
het nieuwe dat Norden in zijn kaarten introdu
ceerde, nl. de letters en cijfers ter oriëntering
in samenhang met de index. Norden, die zich
later geheel wijdde aan de bewerking van zijn
materiaal, liet zijn werk als procureur en opzie
ner er voor varen. Ook zijn godsdienstige ge
schriften verschenen niet meer. (In dit opzicht
mag men hem een „pendant" van Petrus Plan-
cius noemen. Al liepen hun denkbeelden uiteen,
beide gaven later de voorkeur aan kartografisch
werk, beiden neigden naar overdrijving). Nor
den was de man van de invoering der drie
hoeksmeting in de landmeetkunde; men leze
van Georg Fordham ,,An intended guide for
English travailers", London 1625 en het artikel
van Alfred W. Pollard, The unity of John Nor-
den in Transactions of the Bibliogr. Socie
ty The Library, New series, vol. 7, nr. 3,
Londen 1926.
On niet te ver af te dwalen van ons onderwerp
gaan we aan verschillende vermeldenswaar
dige landmeters en graveurs voorbij, memore
ren van zijn tijdgenoten alleen nog dat John
Speed een waardig opvolger van Saxton,
geboren in 1552 te Farndon, Cheshire en over
leden in 1629 in 1611/1612 zijn Theatre
of the Empire of Great Britaine" uitgaf met de
samenstelling waarvan hij reeds in 1596 was
211
i. {'in .hnfjtmu
wm »V*y/ .KtrmJtwe fu/t m .tmUit I dfrt*. (K'r.'jf.-nutt X fafro.
Xr* /tJc'tyjtMl ry*"WM ,-t I jTZS m*\ X&.rJ&tt/ V%rw*m
ntm +ï*n*aif Jut {HnttumM *e.Sacm> .tfe#**
tJjmt "tdmtMtru jm Jmtjmm. At*** mm (mm «kvw «•.■ate/yj *-»44«
~t*I+jy7it*j1 «r/w u*ffe*/*Jfit*!ir 4/ t/Xvyw &C*t&
Portret van John Speed (15521629) van Farndon.
Deze kopergravure van S. Savery (blijkens onder-
schift van D. Georgius Humble, een „viri clarissimi")
is vervaardigd naar een schilderij, behorend aan
Speed's kleinzoon Samuel. Men vindt het in de meeste
latere uitgaven.
