met Stabilene
ng. S. C. Hoos, Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat te Delft.
Velen die overwegen om zich voortaan met
graveren bezig te houden, en het tekenen en
calqueren met inkt te laten voor wat het is,
zullen zich afvragen hoe het later met zo'n
gravure moet, als de figuratie die erop staat
ingrijpend gewijzigd of aangevuld dient te wor
den: moet zo'n aanvulling nu op een positieve
afdruk van de gravure worden ingetekend en
geïnkt, of kan het bijtekenen en wijzigen op de
gravure geschieden. In het eerste geval zou men
een stap terug doen want er moet dan weer
met inkt worden gestoeid, in het tweede geval
stuit men op moeilijkheden als veel figuratie is
vervallen en op dezelfde plaats wordt vervangen
door een nieuw lijnenbeeld: vervallen lijnen af
dekken en ter plaatse nieuwe graveren geeft
zelden een fraai resultaat.
Welnu, geen van beide wegen behoeft te worden
bewandeld. Het is mogelijk de oude gravure
te dupliceren, met weglating van ongewenste
figuratie. Hiertoe kan men gebruik maken van
Stabilene Photact Contrast Graveerfilm (in de
handel onder nummer 453467). Dit is een
roodbruine graveerfilm, waarop een witte te
kenlaag is aangebracht, met daaroverheen nog
weer een lichtgevoelige „omkeer'laag.
Wie de normale fotografische omkeerfilm kent
zal weten dat men daarmee van een positief
origineel direct een positieve kopie kan maken,
of natuurlijk van een negatief origineel een
negatieve kopie.
Dat gaat dan zó: Het minuutstuk (laten we
aannemen een positief) wordt met de omkeer
film in een vacuumraam gelegd en belicht.
Tijdens de hierop volgende ontwikkeling ziet
men dat de delen die licht ontvingen, zwart
worden. Er ontstaat een negatief beeld. In een
speciaal omkeerbad lost men vervolgens al die
zwarte delen op. De lichtgevoelige laag blijft
alleen achter op de plaatsen die geen licht
ontvingen (dus de figuratie). Als men de film
opnieuw belicht, zal na hierop volgende ont
wikkeling, de figuratie zwart kleuren. Er is dan
een positieve kopie ontstaan.
Terug nu naar ons Stabilene. De minuutgravure,
dus een negatief (fig. 1), leggen we samen met
de Photact Contrast Graveerfilm (fig. 2) in het
vacuumraam en we belichten (fig. 3). Als we
ontwikkelen, zien we de delen die licht ont
vingen (de figuratie) zwart worden (fig. 4). We
leggen nu volgens voorschrift de kopie in het
omkeerbad, waar de zwarte figuratie oplost en
verdwijnt, en de witte tekenlaag zichtbaar wordt
(fig. 5). Nu komt de clou: De graveerfilm
wordt vervolgens geëtst met een speciale vloei
stof die de zichtbaar geworden teken- en gra-
veerlaag oplost, doch deze onaangetast laat op
de plaatsen waar ze nog wordt bedekt door de
(grauwe) lichtgevoelige laag (fig.6). We hebben
nu dus in feite een nieuwe gravure verkregen:
een exacte kopie van de minuut-gravure.
Als nu delen van de figuratie op de minuut
gravure zijn vervallen, dan dient men die tijdens
de belichting in het vacuumraam af te dekken
door het opbrengen met de kwast van afdek-
verf, of met behulp van stukken, zwart papier
(zie fig. 3), zodat bij eerste ontwikkeling hier
geen zwarte figuratie ontstaat, en deze bij het
verdere proces dus ook achterwege blijft.
N.B. Om de witte tekenlaag van de duplicaat
gravure zichtbaar te maken, kan de resterende
fotografische laag nog worden verwijderd. De
kopie-gravure wordt weer belicht (fig. 7) en in
ontwikkelaar gelegd. De laag wordt zwart (fig.
8). In het hierop volgende omkeerbad lossen
alle zwarte delen op, zodat de witte tekenlaag
zichtbaar wordt (fig. 9).
Voor het aanvullen van de kaart met nieuwe
figuratie kan men nu eerst met potlood tekenen
op de witte laag (fig. 10) en vervolgens grave
ren (fig. 11), waarna het gewenste doel is
bereikt: een complete nieuwe gravure.
Niet altijd zal men tevoren reeds kunnen vast
stellen welke gedeelten of lijnen van de oude
situatie zijn vervallen, doch men zal pas tijdens
47
