vatten straffen bij dood en verwonding, par.
19-37 bevatten bepalingen omtrent diefstal, be
schadiging, ontvoering van vrouwen en slaven
e.d. Zeer vele bijzonderheden geeft vooral het
prachtige werk: Johannes Friedrich, Die Hethi-
tischen Gesetze, E. J. Brill. Leiden 1959.
De opvattingen omtrent het leenstelsel bij de
Hethieten zijn slechts gedeeltelijk bekend, al
bestaan er (op het gevonden materiaal) duide
lijke wetsvoorschriften. Enkele ervan laten wij
hieronder volgen.
Wij zullen deze leenplicht-bepalingen niet alle
overnemen, omdat ze in ander wetstabletten
ook (vrijwel gelijk) voorkomen. Wel wijzen wij
er speciaal op, dat blijkens verschillende para
grafen gezegelde contracten werden opgemaakt
bij bevestiging van de leenplicht op gronden.
Voor wat de naam Hatti betreft, in de tabletten
zijn Luwija, Pala en Hatti als belangrijke de
len van het Hethietische Rijk voorgesteld.
Het verschil met de Babylonische wetten is wel,
dat bij de Hethieten zo'n leen verkocht kon
worden, terwijl het bij de Babyloniërs onver
vreemdbaar was. Van de Babyloniërs kennen
wij vele koopcontracten, van de Hethieten zijn
er nog geen exemplaren gevonden. Wel komen
er op het ene tablet verschillende paragrafen
voor, die betrekking hebben op de grote be
langrijkheid van grenzen. Zo par. 168:
De grond was eigendom van de godheid. Gren
zen waren daarom heilige zaken. Het verleggen
er van was een zonde tegen de godheid. Na de
schadevergoeding moest daarom ook weer een
„wijding" plaats vinden.
Ook de par. 53 en 169 behandelden gevallen
van grensoverschrijding, de eerste bij het ploe
gen, de tweede na aankoop van een akker.
Het leven werd in die tijden beheerst door dui
zenden goden. Als men een verdrag leest, ge
sloten tussen de Hethieten en de Egyptenaren
van ca. 1280 v. Chr., toen de eersten opper
machtig waren in Syrië en het noordelijk deel
van Phoenicië en de Egyptische hegemonie ge
vestigd was in Palestina en Zuid-Phoenicië, dan
treft ons daar de passage betreffende beschadi
ging van het stuk:
En in een verdrag tussen Hethieten-koningen
zijn verscheidene van deze goden met name ge
noemd.
(Wordt vervolgd)
79
par. 39: „wanneer iemand in het bezit komt van de
akkers van een ander, moet hij ook de leenplicht ver
vullen. Wanneer hij zich aan de leenplicht onttrekt
(de leenplicht weigert), mag een ander de grond in
bezit nemen, maar hij mag hem niet verkopen."
par. 40: „wanneer een kleine boer van zijn grond
vlucht (weggaat) en in zijn plaats wordt een (andere)
leenman aangewezen dan moet deze een akte laten
opmaken (die op de grond van de verdwenen bewer
ker betrekking heeft). Het land van de boer is dan in
zijn bezit overgegaan, zodat hij het leenplichtige land
mag bewerken. Weigert hij het land (te aanvaarden),
dan verklaart men het als vrij en de mensen bewer
ken het voor de stad. Als de koning een verbannene
stuurt (geeft), krijgt die de vrijgekomen grond en
wordt hij de bewerker
par. 55: „wanneer inwoners van Hatti, leenplichtigen,
kwamen en voor de vader van de koning bogen en
zeiden: niemand betaalt ons iets en men schat ons
laag (door te zeggen): jullie bent (slechts) leenplich
tigen, toen stond de vader van de koning op in de
bijeenkomst en (daarvan een gezegelde oorkonde ge
vende) beval: ga! je bent nu als je soortgenoten
(d.w.z. je moet nu dezelfde leenplicht vervullen als
zij)."
„Wanneer iemand de grens van een akker verlegt en
één vore (van zijn buurmans akker afneemt), mag de
eigenaar van die akker één gipesjsjar (onbekende
maat) van de andere afnemen en voor zich zelf be
houden. Hij, die de grens schond, betaalt een schaap,
tien broden en een kruik bier en moet de grens op
nieuw „reinigen"."
„Hij die de woorden op deze tablet van zilver van
het land van Hatti en van Egypte aanraakt of be
schadigd, duizend goden van het land van Hatti, sa
men met duizend goden van Egypte zullen zijn huis
vernietigen, zijn land, zijn dienaren enz. enz."
27 april 1973
Excursie VMDR.
Stiboka. Wageningen.
2 mei 1973
Snellius. Topografie en Leidingen.
Laboratorium voor Geodesie. Delft. 20.15 uur.
2 mei 1973
Rayonbijeenkomst Zuid-Holland. Rotterdam,
Stadstimmerhuis; 8 uur.
25 mei 1973
Studiedag Nederlandse Vereniging voor Geodesie:
„De basiskaart". Delft.
79 juni 1973
22. Deutscher Kartographentag. München.
1015 september 1973
34. Photogrammetrische Woche. Stuttgart.
1922 september 1973
58. Deutscher Geodatentag. Ludwigshafen.
september 1973
Excursie VMDR.
Radiotelescopen. Westerbork.
18—19 oktober 1973
7e NGL-Congres. Congrescentrum Koninklijke
Nederlandse Jaarbeurs te Utrecht.
26 oktober 1973
Algemene vergadering.
Vereniging voor Kadaster en Landmeetkunde.
