en „ik heb mij van je verwijderd" verenigd in
één document.
«mh*"'7^7
-<p*> 4- f j
-«ajÉbt*-**»»» 11* c»#* mm»v
Naast en behalve de hiervoor vermelde kennen
wij de Aramese documenten op leer, door de
Duitse Egyptoloog Ludwig Boschardt in 1932
in Egypte verworven en door Prof. G. R. Driver
in Aramaic documents of the 5th cent. B.C.",
Oxford, 1957 voor leken leesbaar gemaakt. Zij
waren in een leren tas verpakt. Omtrent de
vindplaats is niets bekend. Waarschijnlijk is
dat in Egypte. Zoals bekend hebben van de op
leer geschreven stukken slechts enkele de tijd
tot heden overleefd. Door aanduidingen en ver
wijzingen echter kennen wij die reeds uit de
IVe Dynastie (29002750 v. Chr.). Ze werden
gepubliceerd door Kenyon in: Books and Rea
ders in Greece and Rome". Herodotus vertelt
in zijn Historio, V 58, dat door de Ioniërs de
huiden van geiten en schapen voor dat doel
gebruikt werden. Het Brits Museum bewaart
nog een wiskundige tekst op leer uit de 17e
eeuw v. Chr. en een perkament gedateerd in
het 5e jaar van Ramses II (ca. 1292-1225 v.
Chr.). Leer werd graag gebruikt voor officiële,
belangrijke geschriften, voor welke dus de kost
baarheid van het materiaal niet telde. In de
hierbedoelde collectie, bestaande uit 13 meer of
minder complete stukken zonder datum, betrek
king hebbende op onderwerpen van de Egyp
tische domeinen-administratie, ontbreken helaas
de koopakten.
De Albertini-tabletten
De tabletten uit de nalatenschap van Prof.
Albertini zijn in 1928 gevonden op de grens
van Algerië en Tunis, 65 km west van Gafsa.
Het zijn een 50-tal cederhouten plaatjes, van
welke de langste 26 cm meet (nr. 35), de
breedste 10.5 cm (nr. 1). De dikte varieert van
2 tot 9 mm. Zij waren met aarde in een pot
geplaatst De tekst is in inkt met de calamus
geschreven.
De hieronder, ongeveer op schaal 1 1 afge
beelde koopakte is er één van.
De dateringen lopen uiteen van jaar 484 tot
jaar 496. De meeste akten zijn palimpsests. Het
schrift is mede daardoor moeilijker leesbaar.
Wij herinneren er aan dat ook nu nog houten
tabletten worden gebruikt voor allerlei doel
einden, ook voor akten, vooral in Marokko,
zoals J. Berque opmerkt in een art. in Revue
Africaine t. XCII, 1948, getiteld: Documents
anciens sur la coutume immobil. des Seksawa".
In verscheidene akten treedt dezelfde schrijver
op; de familie Julius ontmoeten wij in 18 van
de 30 akten van koop en verkoop. Wel een
bewijs dat de hele collectie binnen een betrek
kelijk kort tijdsbestek is opgemaakt. De verko
pers die de calamus kunnen hanteren, onder
tekenen zelf. Zo ook de getuigen, die constate
ren dat de koopprijs betaald is.
Herhaaldelijk echter vindt men de uitdrukking
„qui litteras nescit". Verreweg de meeste par
tijen waren analfabeet.
Over de grondpolitiek die in de eerste 6 eeuwen
in Italië en Afrika (Cyrenaica) werd gevoerd,
vernemen wij veel bijzonderheden uit het werk
van St. Gsell, „Histoire ancienne de l'Afrique
du Nord", VII en VIII. Over de kadastrale
-Wffll WjAMSVC WO/'/// K-mftm
Van document nr. 12 (blz. 175) de eerste 10 regels in
oorspronkelijk Aramees schrift. Tussen regels 9 en 10
de ruimte, waar het afgebroken deel aan het nieuwe
is vastgeplakt.
nnon pwi in- n jn1? nm» aa -u» *iax px xa*?n DODnmx 1 ra» rnnp 12 a
"T vnx oca na o1?»» na un na "ora1? xnna a"1 p» xn?x in- -i run1? nnrax
-T jrra -j1? ]ann ]ai 2 *?3 wd ma mom rax nox1? -nnaiai Vrft xnna a- -t
in a*a n -Doa non na ^ïar n nrra m x'ooa po na n®r:.a p «paa pi
.tl "nnno jv «pa 3 in nn^n pyo 1 in nn »na «pa p-a -ai p nann pnna
]3T -i xn-a nn»Q rut x-on p ~i-*?L7 nxncrx x1? n ua pa1? a-oi nn 1 np»
xncira 2 a io )ox -px do» ansa"? dqd anvon nsno p p ]ann
rat xm 150 px max1? xn»va 2 a 5 px td x^»1? x-nnn pi
nn» od -p nan" -i nraa nb dod nsno -p pm ]at n xn-a "ainn
i.t'? p1? n-nur na u:s? nox px xa^o DODnnnx 1 ra»- mnm 12 a
Dezelfde eerste 10 regels van document nr. 12 in
drukletters.
Koopbrieven werden in het oude Oosten meestal
in aardewerk-potten (kruiken) bewaard. Denk b.v.
aan de Dode Zee-rollen, in 1957 gevonden. Ook
in Jer. 32 14 wordt bevolen, zowel de verzegelde
als de open (koop) brief aldus te bewaren. Een
ander voorbeeld is te vinden in het apocrief ge
schrift „de opneming van Mozes" 1 17 (2e eeuw
v. Chr.).
176
