®®DD(ol®©föG W©®^
Een zeer oude vorm
van grondbelastingheffing.
In de Nieuwe Drentse Volksalmanak 1973 is
bij een artikel van O. H. Harsema over „Een
Voorromeinse huisplattegrond bij Orvelte, ge
meente Westerbork" een kaartje afgedrukt,
waarop dat terrein voorkomt. Vooral dat
kaartje trok mijn aandacht. In een contact met
het Rijksarchief te Assen vertelde mij het hoofd
van de afd. Inlichtingen aldaar, de heer mr.
F. Keveling Buisman, dat het document be
hoort bij een 17e-eeuws grondschattingsregister
(het Noorden is rechts).
Op de landdag van 1822 augustus 1642
besloten Ridderschap en Eigenerfden tot het
inwilligen van een grondschatting. Deze primi
tieve vorm van grondbelasting werd nodig
geoordeeld om de netelige financiële positie
van het landschap Drenthe wat te verbeteren
en tegelijkertijd een inzicht te krijgen in de
hoeveelheden (oppervlakken) bouw- en wei
land, met de daarbij behorende boerderijen en
huizen. Daartoe zijn voor alle kerspelen in
Drente registers opgemaakt. In een aantal ge
vallen zijn daarbij kaarten gevoegd (in Drente
worden zeker meer dan 50 dergelijke bewaard).
De stukken worden genoemd in de inventaris
van de Oude Staten-archieven (mr. J. G. C.
Joosting, onder nr. 845).
Het formaat van bedoelde kaarten loopt nogal
uiteen. In het Utrechtse Rijksarchief worden
zulke oude bewijzen van belastingheffing niet
aangetroffen, ook niet in
de Statenarchieven, het
geen begrijpelijk is als men
weet, dat ieder gewest zijn
eigen methode van heffing
kende.
Op bijgaand kaartje van
de Zuideres (niet de Oos-
teres, zoals vermeld in de
Almanak) komen verschil
lende akkers voor van de
eigenaar Claes Luitiens,
b.v. percelen 7 en 9 van
boven e.a.). De verkleinde
kopie van de eerste blad
zijde Schattingsregister Or-
velter Essen geeft naast
de soort van bebouwing
de schattingsbedragen van
o.m. bedoelde percelen
weer (oorspronkelijk for
maat 21 x 32 cm).
Mijn indruk was gezien
de nog al belangrijke op
pervlakte van de terreinen
lijkt het moeilijk, een
enigszins juiste vorm te
schetsen! dat men de
kaart van een oudere be
staande gekopieerd zou
hebben. De kartografe
Marijke Donkersloot zegt
hieromtrent, dat het vrij-
Bladzijde 1 van een grond-
schattingsregister, jaar 1640,,
van de Orvelter Essen (met de
bebouwing van elke akker),
eigenaar Claes Luitiens.
290
