Er is sprake van binding als men direct ziet dat
de symbolen bij elkaar horen (tekening A), van
beeldvorming als de spreiding van een ver
schijnsel direct in zijn variatie zichtbaar is (te
kening B). Men spreekt van orde als een toe
name van een verschijnsel is waar te nemen,
bijvoorbeeld de hoogte of de diameter (tekening
C). Het aantal objecten per oppervlakte kan
door het gebruik van grootte worden zichtbaar
gemaakt. Dit heeft uitsluitend betrekking op
thematische kaarten.
Een aantal expressiemiddelen kan niet worden
gebruikt bij de vormgeving van puntsymbolen:
het gebruik van kleur is niet toegestaan, het ge
bruik van richting heeft voornamelijk betrek
king op vlaksymbolen en het toepassen van
grein en grijswaarde, richt zich op fotografische
reproduktietechnieken. De resterende expres
siemiddelen zijn vorm en grootte.
Grootte
Door het gebrek aan middelen lijkt het gebruik
van associatieve symbolen gerechtvaardigd.
Hierbij kan men vaststellen dat associaties per
soon-gebonden zijn; meerdere symbolen voor
één onderwerp zijn geen uitzondering. Om de
normalisatie een kans van slagen te geven lijkt
de keuze van associatieve of bindinggevende
symbolen daarom toch niet de gunstigste.
In het algemeen worden er bij de vervaardiging
van kaarten op de schalen 1 500 en 1 1000
fotografische technieken gebruikt om 1 x te ver
kleinen of te vergroten. Het gebruik van ver
schillende grootten om variaties van verschijn
selen weer te geven is, binnen de gestelde afme
tingen, niet zonder risico's. Bij de puntsymbolen
zijn drie vormen goed herkenbaar. De punt-,
streep- en de kruisvorm, waarbij de lengte en
de breedteverhouding bij de punten 1 1 en
bij de strepen 1 4 is. (J. Bertin: les formes).
Met dit verschil in grootte is wellicht beeldvor
ming en orde te bewerkstelligen, (figuur 3).
Deze indeling biedt voor de toepassing op de
kaarten schaal 1 200, 1 500 en gedeeltelijk
1 1000 weinig voordelen. Bij de genoemde
schalen worden kasten, masten en trafozuilen
exact weergegeven. De groep objecten waarvan
de afmetingen gedeeltelijk worden bepaald is
beperkt tot objecten waarvan één coördinaten-
greep wordt berekend. Door af te zien van de
exacte weergave wordt de overzichtelijkheid
verkregen ten koste van extra ruimte en ver
warring bij interpretatie. De afmetingen van het
symbool worden aangezien voor de op schaal
afgebeelde afmetingen in het terrein.
Uit het overzicht van de waarnemingseigen
schappen blijkt dat met de expressierichting
vormbinding kan worden verkregen. Dit is dan
ook te overwegen.
Vorm
Bij de genoemde eisen aan de vormgeving is
slechts in geringe mate tegemoet gekomen aan
aspecten die voor de tekenautomaat het voor
deligst zijn. Afstemming op geheugencapaciteit,
het al of niet aanwezig zijn van symbolen in
hard- of software mag een indeling niet teveel
beïnvloeden. De betrokken technieken zijn nog
312
A
O'
O*1
0 °lp
O'O'
OOy
oo.
O O
