ruilverkavelingscommissies, geen grote bekend
heid. Vandaar dat bij de moderne ruilverkave
lingen (welke ook halve dorpen soms omvatten)
het gevaar levensgroot aanwezig is, dat in de
ruilverkavelingsacte de eigendomsrechten van
de burgerlijke gemeente op de kerktorens over
het hoofd worden gezien, met alle juridische
gevolgen van dien.
Dit gevaar is nog groter bij toekomstige herme
tingen onder vigeur van de op stapel staande
hermetingswet. Aangenomen dat de huidige
ambtelijke interdepartementale commissie voor
de Kadasterwet de lijn zal volgen die in de
jaren 19571964 door de Staatscommissie
inzake het Kadaster t.a.v. de vernieuwing van
het Kadaster is uitgebakend, komt er uiteinde
lijk een tervisielegging van een lijst van recht
hebbenden van het hermetingsgebied, een lijst
waarop naast de rechten van eigendom, erfpacht,
opstal, beklemming, gebruik en bewoning, ook
worden opgenomen de grondrenten en de erf
dienstbaarheden, waarvan het bestaan aanneme
lijk is geworden na onderzoek, ook al is geen
ingeschreven titel aanwezig. Ook andere rech
ten worden vermeld, naar het oordeel van de
minister wenselijk geacht (B. P. ed.).
Bij de vernieuwing van het Kadaster, waarbij
ongetwijfeld de voor de ruimtelijke ordening
ondeugdelijke kadastrale plans van binnenste
den en dorpskernen zullen worden vernieuwd
(in 1957 was hermeting van de helft van alle
oude stadkernen en een derde van andere be
volkingsagglomeraties al dringend urgent; zie
mijn artikel: Het Kadaster in de branding, Or
gaan T.A.K. jg. 1957), zullen meer nog dan
bij de ruilverkavelingen (waar immers de kerk
hoven buiten de verkaveling moeten blijven)
de kerken met hun torens binnen de hermeting
vallen.
In het bovenstaande zijn niet alle vragen over
het hoe en waarom van de eigendom van de
eeuwenoude kerktorens in Nederland bij lange
na beantwoord. Hoe het kwam, dat, in tegen
stelling tot het eerste ontwerp-grondwet van
1797, de staatsregeling van 1798 plotseling
kwam met de naasting van alle torens van de
tot 1795 heerschende Staatskerk, komt een
latere onderzoeker misschien te weten uit de
archieven van de commissie Steyn Parvé of
uit die van de grondwetscommissie-1798,
welke ergens in het Algemeen Rijks Archief
nog wel te vinden zullen zijn. Het op school
of elders gehoorde antwoord, dat de eigendom
van de torens nodig was om ongestoord een
telegraafdienst te onderhouden naar het stelsel-
Claerde-Chappe, is wel een aardig verhaal maar
snijdt geen hout, omdat dit seinsysteem in
Nederland eerst pas in 1808 ingang vond, en
pas in 1810 voor berichten vanuit Parijs naar
Amsterdam (en dan nog maar via 14 stations)
werd gebezigd. Ook het gevoelen, dat vanouds
de torens werden gebruikt voor het bespieden
van troepenbewegingen en later voor de tijd
aanwijzing, kan niet als argument worden aan
vaard: buiten de grenzen van de Bataafse
Republiek vindt men geen analogie.
Toch leek het me goed, het resultaat van m'n
onderzoek aan u, lezer, voor te leggen.
150
Bonifaciustoren
te Medemblik, in
1830 ongekadas-
treerd, ca. 1880
„bijgepijld" bij
Hervormde Kerk
en kadastraal
eigendom van
deze kerk
gemeente. Is
wettelijk eigen
dom van de
burgerlijke
gemeente.
Bronnen:
De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en
Kunst, publicaties vanaf 1912 van Monumentenzorg,
voornamelijk de delen Oost Groningen, Noord- en
Oost Salland, Twente, Kwartier van Zutfen, Bom-
melerwaard, Tielerwaard, Betuwe, Waterland en Om
geving, Westfriesland, Tessel en Wieringen, Leiden
en Westelijk Rijnland, Baronie van Breda, Noord
Limburg, en Zuid Limburg uitgezonderd Maastricht.
Van Hasselt's Nederlandse Staatsregelingen.
P. Noordeloos, De restitutie der kerken in den Fran-
schen tijd; Utrecht 1937.
De delen Notulen van de Zittingen der Nationale
Vergaderingen uit het tijdvak 17961798.
Dagverhaal der Handelingen van het Vertegenwoor
digend Lichaam des Bataafschen Volks, drie delen
1799.
W. de Savornin Lokman Az-, De Kerkgebouwen
van de Gereformeerde (Hervormde) kerk in Neder
land; diss. Amsterdam 1888.
C. F. Gijsberti Hodenpijl. De aanlegging van den
optischen telegraaf in ons land; De Navorscher 1919,
blz. 266 e.v.
Verslagen van de toestand der gemeente Alkmaar
1856—1905.
Raadsnotulen van Alkmaar 19231927.
Inventaris van het Archief van de Kerkvoogdij
15731945 der Ned. Herv. Gemeente te Alkmaar.
Weekblad van het Regt nrs 721 (1846) en 798 (1847).
W.P.N.R. nr 4298 (1953).
Monumentenwet 1961.
Rapport van de Staatscommissie inzake het Kadaster.
