eerste toepassing van beheersovereenkomsten
heeft plaatsgevonden in de ruilverkaveling
„Agelo - Reutum" in Overijssel. In 1974 zijn
in dit blok gericht op de nieuwe toedeling, 119
overeenkomsten gesloten voor de instandhou
ding van bestaande wallen. In totaal heeft deze
beheersregeling betrekking op 65.000 m of
382.000 m- wal met een geldelijke tegenpres
tatie van totaal ca. 19.000,per jaar. Daar
naast is regeling van het beheer via overeen
komsten in de ruilverkaveling „de Poel - Hein-
kenszand" in Zeeland zeer ver gevorderd.
De verbreding van de doelstelling van de ruil
verkaveling, de samenhang tussen ruimtelijke
ordening en ruilverkaveling en het integreren
van het beheer in de ruilverkaveling, maken
het noodzakelijk dat het bestaande wettelijk in
strumentarium wordt uitgebouwd. En daarom
ook het bestaan van de commissie Landinrich
tingswet.
Een nog overzienbare hoeveelheid literatuur is
op dit terrein verschenen. Vooral Prof. Mr. P.
de Haan heeft in talrijke publicaties (7) zijn
gedachten hierover ontwikkeld. Maar ook tech
nisch gezien is van een belangrijke ontwikke
ling sprake, n.l. toepassing van de automatise
ring op het gebied van de boekhouding en op
het gebied van planontwerp.
En zo ben ik dan aangekomen op het onder
werp van deze dag, het instrument van de her
indeling bij inrichting. Het woord herindeling
heb ik ontleend aan een rapport van de werk
groep Landinrichting van het Landbouwschap
(8). waarin onder landinrichting wordt ver
staan: „Het geheel van overheidsmaatregelen
ter verbetering van de feitelijke gesteldheid van
landelijke gebieden door herindeling van het
grondgebruik en uitvoering van werken, ten
einde deze gebieden meer aan hun agrarische
en niet-agrarische doeleinden te doen beant
woorden. Onder landinrichting ware tevens te
verstaan het maken van een nieuwe indeling
volgens tevoren vastgestelde spelregels van een
complex gronden, zowel in feitelijke als in ju
ridische zin. De spelregels hebben dan betrek
king op de deelnemers aan de herindeling, op
de grond en de rechten die in de herindeling
worden betrokken en op de wijze waarop een
en ander zal worden uitgevoerd.
Zoals eerder is aangetoond is herinrichting een
instrument, dat aan de inrichting van een groot
gedeelte van het landelijke gebied d.m.v. ruil
verkaveling gestalte heeft gegeven.
Met herindeling van gronden kunnen verschil
lende doelen worden bereikt, waarvan als
voornaamste kunnen worden genoemd het ver
beteren van de structuur van de individuele
landbouwbedrijven, het scheppen van voor
waarden tot het doelmatig functioneren van de
landbouwbedrijven in het betreffende gebied
en het zo goed mogelijk aanpassen of zonodig
opheffen van nadelige gevolgen voor de land
bouwbedrijven tengevolge van uitvoering van
werken van algemeen belang als rijks- en pro
vinciale wegen, dorps- of stadsuitbreiding,
landschap en recreatie.
Uit deze opsomming blijkt dat 3 soorten van
belangen zijn te onderscheiden:
het individuele belang, ofwel het belang
van de boer bij het goed functioneren van
zijn bedrijf;
het gemeenschappelijk of corporatieve be
lang, d.w.z. het gezamenlijke belang van de
in het gebied werkende landbouwers bij
een goede ontsluiting en ontwatering;
het algemeen belang, ter behartiging van
belangen van derden in de meest brede zin,
zoals wegen tussen steden, een mooi land
schap, een goed milieu.
Beperkt het doel van de herindeling zich tot
een klein aantal individuele belanghebbenden
dan kent de praktijk het instrument van de ka
velruil. Kavelruil is een eenvoudige ruilverka
velingsovereenkomst met het enkelvoudige doel
van verbetering van de landbouwbedrijfsstruc
tuur door vrijwillige ruil van grond. Het cul
tuurtechnische werk is zeer beperkt. Neemt het
aantal belanghebbenden toe dan blijkt het pro
ject via de vrijwillige medewerking d.w.z. vol
ledige instemming van alle direct belangheb
benden, moeilijk en moeizaam te realiseren.
Vele jaren hebben cultuurmaatschappijen als
Koninklijke Nederlandse Heide Mij., Grontmij
en Oranjewoud zeer belangrijk werk op dit
terrein verricht. Op 1 januari van dit jaar was
aan vrijwillige ruilverkavelingsovereenkomsten
in totaal 47.000 ha uitgevoerd en 11.000 ha in
uitvoering. Maar de toenemende persoonlijke
betrokkenheid van de belanghebbende land
bouwers en eigenaren, de toegenomen kritische
opstelling, het ontbreken van sanctiemogelijk
heden en de lange tijdsperiode welke het slui
ten van een totale overeenkomst vraagt, zijn
oorzaken dat grotere ruilverkavelingsovereen
komsten (van 100 tot 1.000 ha) praktisch niet
meer tot stand komen. Mede hierdoor wordt
verklaard dat naast kavelruil nagenoeg uitslui
tend wettelijke ruilverkavelingen worden voor
bereid.
Voor de uitvoering van een wettelijke ruilver
kaveling is de instemming van de eigenaren
noodzakelijk.
105
