Een grote verscheidenheid van kaarteringsin-
strumenten heeft de Meetkundige Dienst hier
voor ter beschikking: Wild A8, B8, Santoni III,
Planicart en Topocart.
Bij KLM-Aerocarto wordt ten behoeve van
kaarten voor uitbreidingsplannen per jaar 8000
ha gekaarteerd, in de kaartschalen 1 500 tot
1 2000. Hierbij worden vergrotingen van foto
naar kaart toegepast van 4 tot 6 maal. De hier
voor benodigde instrumentele belasting is 5000
instrumenturen.
Verder worden bij Aerocarto per jaar nog 500
instrumenturen besteed aan rivierkaarten, kaart-
schaal 1 500 tot 1 2000, met vergroting van
kaart naar foto van 1 tot 5 maal. De fotogram-
metrische instrumenten voor genoemde kaarte-
ring zijn: Wild A7 en A8 en Santoni.
Uiteraard heeft het voorgaande alleen maar
betrekking op kaarteringen in Nederland. Het
merendeel van de jaarcapaciteit wordt gevuld
door buitenlandse opdrachten.
Bii de Topografische Dienst worden uitsluitend
topografische kaarteringen gedaan ten behoeve
van de topografische basiskaart, schaal 1
12.500; de fotoschaal varieert van 1 15.500
tot 1 20.000, een vergroting dus van slechts
1,2 tot 1,6 maal. De gekaarteerde oppervlakte
is per jaar 3375 km2, berekend uit het gemid
delde van de laatste 3 jaren.
Het aantal bestede manuren voor deze detail
meting is 36.000. Hierbij zijn in rekening ge
bracht: ontschranken, orthofotoproductie, ste-
reokaarteringen, foto-interpretatie en gravure
fotokaarten. Het is dus de totale instrumentele
tijd, foto-interpretatie en graveren.
Verreweg het belangrijkste gedeelte, meer dan
90% van de genoemde tijd, wordt besteed aan
graveren en foto-interpretatie. Bij deze telling
zijn niet inbegrepen de belangrijke aanvullende
terreinverkenningen ten behoeve van de inter
pretatie, ruim 8000 manuren per jaar.
De belangrijkste instrumenten voor de topogra
fische kaartering zijn: doorlicht-tekenbakken,
stereoscopen, Wild A8, orthoprojector PP08
en ontschrankingstoestel Wild E4.
Tot zover de samenvatting van de enquête over
fotogrammetrische detailmeting. Gaan we deze
getallen optellen en uitdrukken in aantal fo
to's, kaartbladen, mandagen of iets dergelijks,
dan worden het indrukwekkende getallen. Op
tellen is echter niet realistisch om o.a. de vol
gende redenen:
de verschillende methoden van uitwerking
laten zich niet eenvoudig optellen;
het zijn gegevens van een paar grote bedrij
ven maar geven geen totaal beeld;
- de inhoud van de kaarten is niet direct ver
gelijkbaar;
etc.
De genoemde getallen tonen daarentegen wel
aan, dat de fotogrammetrische detailmetingen
veel investering vragen en bovendien veel man
uren kosten. Hei is daarom zinvol om zo'n
onderwerp eens nader onder de loep te nemen.
Uitwerkingsmethoden
Bij de fotogrammetrische uitwerkingsmethoden
dient men onderscheid te maken tussen foto's
van vlak terrein en foto's van geaccidenteerd
terrein.
Voor foto's van vlak terrein geldt:
een twee-dimensionale afbeelding (een foto)
van een twee-dimensionaal object (het terrein);
het moet mogelijk zijn om de afmetingen van
het object te reconstrueren door inverse toe
passing van een centrale projectie.
Voor geaccidenteerd terrein geldt:
een twee-dimensionale afbeelding (een foto)
van een drie-dimensionaal object (het terrein),
één dimensie is verloren gegaan; het is niet
mogelijk uit een twee-dimensionale afbeelding
een drie-dimensionaal object te reconstrueren.
Deze omstandigheden geven aanleiding tot prin
cipiële verschillen tussen de uitwerkingsmetho
den en uitwerkingsinstrumenten voor vlak ter
rein en die voor geaccidenteerd terrein.
Uit opnamen van vlak terrein, eventueel hel
lend, kan een kaart vervaardigd worden via de
methode van ontschranken. Deze methode be
rust op het principe van de inverse toepassing
van de afbeeldingswet, een centrale projectie.
Uit opnamen van geaccidenteerd terrein kan
een kaart vervaardigd worden, eventueel met
hoogtegegevens, via de methode van stereofo-
togrammetrie. Daartoe wordt de opneming van
een gebied zodanig ingericht, dat elk terrein
gedeelte voorkomt op twee foto's, genomen
vanuit verschillende standpunten; m.a.w. de op
neming geschiedt zodanig dat de foto's elkaar
overlappen (stereofoto's).
Ontschranken
De optische methode van ontschranken kan als
volgt kort omschreven worden. Voor vlak ter
rein zijn luchtfoto en kaartprojectie verwant.
De kaart kan dus in beginsel worden verkre
gen door centrale projectie van de foto. De
centrale projectie kan men optisch realiseren
met een objectief. Dit gebeurt in feite in een
ontschrankingstoestel.
Schematisch is de bouw van een ontschran-
340
