Zelf plakletters maken
Repro(w)aardigheden (1):
Misschien telt ons vak nog collega's die hun
artistieke gaven in handgetekende lettertjes en
cijfertjes kunnen uitdrukken. De meeste vakge
noten zullen echter ,,het schrift" met behulp
van plakletters op de kaart moeten aanbrengen.
Plakletters zijn er in talrijke variaties. Veel in ge
bruik zijn de zg. transfer/etters: Een dunne po
lyester drager is bedrukt met letters, in spiegel
beeld, waarover weer een kleeflaagje is aange
bracht. Een velletje schutpapier beschermt het
geheel tegen stof. Met een spateltje wrijft men
de betreffende letters van de drager af op de
kaart.
De fabrikanten brengen vellen met alfabetten in
een groot aantal lettertypen. In ons vak echter is
de behoefte groot aan bepaalde steeds terug
kerende woorden, die bij toepassing van de
hierboven omschreven uitvoering letter voor
letter op de kaart moeten worden samenge
steld.
Men kan een flinke werkbesparing verkrijgen als
men de op zijn kaarten gebruikelijke woorden
éénmaal op een vel papier een aantal malen
samenstelt en dit modelblad bij de fabrikant de
poneert voor de vervaardiging van transfer-
vellen.
Een groot nadeel is dat de kosten dan tamelijk
hoog kunnen uitvallen. De fabriek spreekt van
„speciale aanmaak" en eist vaak een afname
van bv. honderd vel om het geheel nog enigs
zins lonend te maken.
Thans schiet de voortschrijdende techniek ons
te hulp: Sinds enige tijd is het mogelijk om zelf,
in eigen huis, transferletters te fabriceren. Het
blijft noodzakelijk dat u eerst een modelblad
samenstelt met de door u gebruikte benamin
gen. Uw reprograaf staat dan voor de taak hier
van een spiegelbeeldig negatieve film te ver
vaardigen. De kwaliteit van dit negatief is be
palend voor de kwaliteit van de te maken af-
wrijfletters, doch dat spreekt vanzelf.
Nu komt de grote truc: U neemt een velAuto
type Artfilm" en legt dit, met het witte schutvel
naar beneden, in een vacuumraam. Daarop legt
u uw negatief, met de emulsiezijde naar bene
den. Dan ligt het geheel er als volgt bij
Lichtbron (UV-licht)
b
a - Negatief
b - Drager Art-film
c - Emulsie (inclusief kleeflaag)
d - Wit schutblad
e - Rubberdoek van vacuumraam
U belicht nu, met ultra-violet licht, door het
negatief en de artfilm-drager heen. De (zwarte)
art-emulsie verhardt op die plaatsen waar hij
wordt belicht (de letters).
Vervolgens legt u de artfilm 1 a 2 minuten in
water. Het schutvel houdt u droog. De onver
harde delen van de emulsie weken los. U spoelt
dan (bv. met een handdouche) tot alle niet-
belichte delen zijn verdwenen.
Tot slot droogt u de film. Let op: De letters zijn
zeer kwetsbaar zolang de film nat is. Als de film
droog is, legt u er, ter bescherming, het schut
vel weer op.
Het geheel is gebruiksklaar. Een kwartier werk
zit erop.
Ook gekleurde letters zijn mogelijk: De emulsie
op de voor dit doel vervaardigde artfilm is wit.
Het proces verloopt bij het belichten, weken en
spoelen als bij de zwarte artfilm. Vervolgens
echter wordt de film bewerkt met een zg. dye-
stop en daarna met kleurvloeistof. Men kan de
film onderdompelen in een kleurbad, óf met een
penseel inkleuren. In dit laatste geval is het dus
mogelijk op één vel meerdere kleuren aan te
brengen. De kleurvloeistof moet een minuut of
drie intrekken. Daarop volgt weer het drogen.
De houdbaarheid van deze letters is gelijk aan
die van de fabrieksletters. De kwetsbaarheid is
iets groter. Een beschermlaagje (bv. fixatief)
kan geen kwaad.
Ing. S. C. Hoos,
Meetkundige Dienst Rijkswaterstaat,
Delft.
155
