Landmeters „gereedschap" op
kaartvignetten
y\
door W. Koopmans, oud-ambtenaar van het Kadaster.
In de kaartenverzameling van de Universiteits
bibliotheek te Utrecht (collectie Moll) bevinden
zich verschillende oude kaarten, waarop in de
verklarende tekst en/of in de versiering attribu
ten voorkomen, die door de vroegere landme
ters werden gebruikt. Hieronder geef ik slechts
enkele voorbeelden.
Figuur 1 is een kaart zonder jaartal (58 x 45 cm)
met het opschrift: Novissima et Accuratissima
Archiepis copatus et Electoratus Coloniensis
ducatuum Ju/iasensis et Montensis et Meussiae
comitatus, Descriptu per F. de Witt, Amstelo-
dami. Cum Priv. ord. Holland-Westfrisie. Apud
Covens et Mortier.
In de versiering zien we engeltjes met een kort-
schalmige landmetersketting, een passer en een
Jacobsstaf. De schaalaanduiding is in Duitse
mijlen (7407,4 m). Johannes Covens en Cornelis
Mortier gaven verschillende atlassen uit. Frede-
rik de Witt had evenals verschillende anderen
een const- en kaartwinckel. Zijn stedenboek is
door W. Nijhoff beschreven in „Het Boek",
XXIII, jaar 1935-1936, p. 353 e.v. Ook van hem
zijn enkele atlassen bekend.
156
t Amilsidaw
h y I.Cov
ftedruekt
tetter
Fig. 2.
Figuur 2 is een vignet van de kaart van Mon-
nickedam en de Purmer met schaalaanduiding
in Rijnlandsche roeden van 12 voeten (600 doen
een morgen).
(De Rijnlandsche roede van 3,76 m was 2 voet
en 1 duim korter dan de Friese (konings)roede
van 3,92 m. Over de Rijnlandsche roede schreef
o.m. S. J. Fockema Andreae in het tijdschrift
van het KNAG van 1932).
Betreffende de Purmer kennen we twee op
schriften. De eerste luidt: A 1620 den 24janne-
wary is de Purmer o ver ijs gemeten door L uyckas
Jansz. Si nek, Gerrit Direksz. Langedijck, Reijer
Cornelisz. Schout, Jan Pietersz. Dou, Adriaen
de Bruyn, Claes Jansz. Duyn ende Sijmon
Willemsz. Boon-acker, alle gesworen Landme
ters.
Op het tweede opschrift staat: Caerte van de
Purmer met haer wegen, wateringhen, cave/s
en watermolens, a/so de selve gecavelt is op
den Xllllen Augusti anno MDCXXII, mitsgaders
de omleggende steden, dorpen en landen, aldus
rXtiJ&ari*. C^rmatuett
Fig. 1.
