Fig. 5. De bi] de Meetkundige Dienst opgestelde Laser
Display.
nente beeld op een scherm van 70 x 100 cm.
Vervolgens verschijnt in refresh modus een
kruisje in de tekening dat door middel van hand
besturing over het scherm verplaatst kan
worden. Hiermee kunnen nu onderdelen van de
tekening, zoals lijnen of symbolen, aangewezen
worden. Deze komen dan ook in refreshvorm
op het scherm en kunnen gewijzigd worden. De
hard copy van dit apparaat wordt met dezelfde
laserstraal getekend op een film-fiche van 10 x
14 cm en is van uitzonderlijk goede kwaliteit. De
standaardafwijking is nl. slechts 5p waar
door deze fiches gemakkelijk 10 keer vergroot
kunnen worden. Ook de Laser Display is be
schikbaar bij de Meetkundige Dienst te Delft.
Het op het scherm aanwijzen van punten, zó
dat het computerprogramma de positie van
deze punten kan lezen is een essentieel onder
deel van interactieve graphics. Dit kan op
verschillende manieren gebeuren:
lightpen of sensor-pen: ziet er uit als een
aan een kabeltje verbonden potlood. Raakt men
met de punt daarvan het scherm aan dan kun
nen programmatisch de scherm-coördinaten
uitgelezen worden.
cursor: door middel van besturing (duimwiel-
tjes, een ,,joy-stick" of een ,,tracker-ball")
kunnen een horizontale en een verticale lijn over
het scherm bewogen worden. Men drukt op
een knop als het kruispunt van deze twee lijnen
op het gewenste punt staat.
graphical pad of teb/et: hetzelfde principe als
de lightpen, maar nu werkend op een los van
het beeldscherm liggende metalen plaat. Wordt
hierop een punt aangestipt, dan verschijnt op
de overeenkomstige plaats op het scherm een
merktekentje (cirkeltje of kruisje of iets
dergelijks).
Een belangrijk aspect bij het werken met een
display is tenslotte de datamanagement. In de
meeste gevallen is de af te beelden informatie
opgeslagen op magneetschijf, vanwaar ze op
een snelle manier naar het kerngeheugen ge
haald moet worden. Daar vindt nog wat reken
werk plaats (transformatie naar beeldscherm
coördinaten, selectie) en pas dan worden aan
de elektronica van het beeldscherm de nodige
prikkels toegediend. Het behoeft geen betoog
dat vooral bij grote hoeveelheden data dit alles
zeer efficiënt georganiseerd moet zijn, wil men
tot redelijke response-tijden komen.
Programmatuur
Fabrikanten van grafische randapparatuur leve
ren altijd wel een bepaald minimum aan bijbeho
rende programmatuur, c.q. de benodigde
informatie om deze voor de desbetreffende
computer te maken. Het maakt uiteraard een
groot verschil of het om een on-line via een
hardware interface gestuurde display of om een
off-line plotter gaat. In het laatste geval moet
een magneet- of ponsband met tekeninstructies
gemaakt kunnen worden, aangepast aan de
mogelijkheden van de besturings-eenheid van
de tekenautomaat. Het gaat hier om basis-routi
nes voor de eenvoudigste handelingen, zoals
het tekenen van een recht lijnstuk met de pen
op of neer, het wisselen van pen en het wissen
of schoonvegen van het beeldscherm. Met
gebruikmaking van deze basis routines zijn dan
weer subroutines te maken om letters, cijfers en
symbolen te tekenen. Tot de nieuwste
ontwikkelingen behoort het gebruik van micro
processoren voor dit soort functies. Vervolgens
kan men denken aan routines voor lijnsoorten
(gestippeld, etc.), het arceren van vlakken, het
tekenen van cirkelbogen en het verbinden van
een reeks punten door een vloeiende kromme lijn.
Zo ontstaan tekenpakketten. Men kan ze zelf
maken voor een bepaalde configuratie. Maar
er zijn ook tekenpakketten te koop, van daarin
gespecialiseerde instellingen. Een groot
voordeel van deze pakketten is dat ze tot op
zekere hoogte computer-onafhankelijk zijn. Ook
kunnen ze meerdere „devices" (grafische appa
raten) aan. Voorbeelden van dergelijke pakket
ten voor algemeen gebruik zijn: GINO-F (dit
wordt door de DIV gehanteerd), GPGS, DIS
PLAY, AZP. Ze bieden legio faciliteiten. Zo kan
met GINO-F, behalve de reeds genoemde
mogelijkheden, getransformeerd en geschaald
worden, uitsneden gemaakt, perspectivisch
getekend en ook interactief gewerkt worden.
Een nadeel van algemene tekenpakketten is hun
grote omvang, waardoor ze een flink beslag
leggen op het computergeheugen, ook als men
slechts eenvoudige tekeningen wil produceren.
259
