Onderzoek minuutplans
doorir. E. Muller.
In 1978 heb ik een globaal onderzoek ingesteld
naar de minuutplans die bij de oprichting van
het Kadaster zijn ingevoerd. Het ging hierbij
speciaal om hun esthetische en cultuurhisto
rische kwaliteiten. Hoewel het moeilijk is deze
kwaliteiten nader te omschrijven, meen ik toch
te kunnen constateren dat het Kadaster ook
in dit opzicht over rijke archieven beschikt.
In steeds sneller tempo zijn in de laatste ander
halve eeuw veranderingen aangebracht, zodat
het landschap en de bebouwing van ons land
vaak totaal van karakter gewijzigd zijn. Maar de
grootschalige kadastrale kaarten weerspiegelen
nog het beeld van de oude tijd, waarin de ver
anderingen slechts traag verliepen. En al was
het doel van deze kaarten een fiscale aangele
genheid, het resultaat vertoont vaak een eigen
schoonheid, niet alleen door de speelsheid of
artisticiteit van de landmeters, maar meer nog
door de zakelijke, strakke weergave van het
terrein.
Het oorspronkelijke doel van het onderzoek was
om op korte termijn te komen tot een publikatie.
Hierin zouden een dertigtal kaarten in kleur op
enigszins verkleinde schaal afgebeeld worden,
opdat in ruime kring bekendheid gegeven kon
worden aan dit mooie en interessante materiaal.
Buitenstaanders die er thans toevallig mee in
aanraking komen, zijn er vaak aangenaam door
verrast. Dit in tegenstelling tot de meerderheid
van het eigen personeel, dat er vaak in nega
tieve zin mee geconfronteerd wordt, omdat
deze kaarten bezien vanuit de huidige tech
nische vereisten en vaardigheden nogal wat ge
breken en onvolkomenheden vertonen.
Inmiddels moest het idee inzake de publikaties
aangepast worden aan andere visies. Wat bleef
zijn de indrukken, de aantekeningen, de ko
pieën en de dia's die ik verzameld heb. En aange
zien ik ook aandacht geschonken heb aan alle
andere oude gegevens van onze dienst, is aldus
een beeld verkregen zij het onvolledig en
brokkelig van anderhalve eeuw geschiedenis
van het Kadaster en de Openbare Registers.
Soms hebben gebeurtenissen uit het verre ver
leden hun indrukken op het terrein achtergela
ten. De kadastrale kaarten registreerden het,
zoals de vorm van dijken met hun doorbraken,
de plaats van boerderijen, de vorm en de inde
ling van percelen, de situatie van vestingwerken
en het stratenpatroon in steden en dorpen. Dat
alles is niet willekeurig ontstaan of gesticht.
Overal zit een „verhaal" aan vast.
De moeilijkheid om dat verhaal te kunnen vertel
len is dat men van vele markten thuis zou moe
ten zijn. Als kadastermensen kunnen we echter
trachten de belangstelling van deskundigen te
trekken, opdat zij bij hun studies het kadastrale
archief niet overslaan. Te weinig wordt dit
archief, naar mijn mening, als een cultureel
goed beschouwd, dat een belangrijk hulpmiddel
kan zijn voor allerlei soorten onderzoek.
Dit is wel begrijpelijk, omdat het kadastrale
archief voor buitenstaanders moeilijk toeganke
lijk is; deels door zijn ingewikkeldheid, maar niet
minder door de kosten, die voor inzage in reke
ning moeten worden gebracht. Weliswaar
wordt in groeiende mate aan studerenden vrij
stelling van het zgn. kadastraal recht verleend,
waardoor de dienst in passieve zin zich meer
open stelt voor onderzoek. Maar het lag buiten
het gezichtsveld om actief goede hulp bij
cultuurhistorisch onderzoek te verschaffen, of
om zelf bepaalde onderzoekingen te doen. Zelfs
ten aanzien van de inrichting van het Kadaster
en van de Hypotheekbewaring heeft niet de
dienst, maar hebben slechts enkelingen iets ge
daan om door onderzoek tot een dieper inzicht
te komen, terwijl er toch nog moeilijkheden ge
noeg zijn.
Wat voor de dienst en de dienstleiding geldt,
geldt niet voor al het personeel. Bij mijn onder
zoek heb ik vele ambtenaren ontmoet, die veel
begrip voor een cultuurhistorische benadering
hadden en die soms zelf actief bezig zijn in die
richting. Velen van hen hebben mij geholpen en
langs deze weg wil ik hen gaarne bedanken voor
hun hulp en hun aanwijzingen.
Door dit artikel en door enkele volgende hoop ik
de aandacht te vestigen op die facetten, die
naar mijn mening de belangstelling en soms een
verdere studie waard zijn.
Het aantal minuutplans
Het is vreemd, maar niemand schijnt te weten
hoeveel minuutplans er waren bij de oprichting
123
