-
-
Tabel 2.
Enkh
Alm.
Utrecht zon
Scheurkal.
Verschillen
Dat.
1980
op
onder
op
onder
op
onder
4-2
5-3
4-6
5-7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1- 1
8.48
16.38
8.47
16.36
8.47
16.35
- 1
- 2
0
1
11- 1
8.45
16.51
8.44
16.49
8.44
16.48
- 1
- 2
0
1
21- 1
8.36
17.07
8.35
17.05
8.35
17.04
- 1
- 2
0
1
1- 2
8.22
17.26
8.20
17.24
8.21
17.23
- 2
- 2
- 1
1
11- 2
8.05
17.45
8.03
17.43
8.03
17.42
- 2
- 2
0
1
21- 2
7.45
18.03
7.43
18.02
7.43
18.01
- 2
- 1
0
1
1- 3
7.26
18.20
7.24
18.18
7.24
18.18
- 2
- 2
0
0
11- 3
7.04
18.38
7.01
18.36
7.01
18.36
- 3
- 2
0
0
21- 3
6.40
18.55
6.38
18.53
6.38
18.53
- 2
- 2
0
0
1- 4
6.15
19.14
6.13
19.12
6.13
19.11
- 2
- 2
0
1
11- 4
5.52
19.31
5.50
19.29
5.51
19.28
- 2
- 2
- 1
1
21- 4
5.31
19.48
5.28
19.47
5.28
19.46
- 3
- 1
0
1
1- 5
5.10
20.05
5.08
20.03
5.07
20.04
- 2
- 2
1
- 1
11- 5
4.52
20.21
4.50
20.20
4.50
20.20
- 2
- 1
0
0
21- 5
4.38
20.36
4.35
20.35
4.34
20.35
- 3
- 1
1
0
1- 6
4.26
20.50
4.24
20.49
4.23
20.50
- 2
- 1
1
- 1
11- 6
4.20
20.59
4.18
20.59
4.17
20.59
- 2
0
1
0
21- 6
4.19
21.04
4.18
21.03
4.15
21.03
- 1
- 1
3
0
1- 7
4.24
21.03
4.23
21.02
4.20
21.03
- 1
- 1
3
- 1
11- 7
4.33
20.57
4.32
20.56
4.30
20.56
- 1
- 1
2
0
21- 7
4.45
20.46
4.44
20.46
4.42
20.45
- 1
0
2
1
1- 8
5.02
20.30
5.01
20.29
4.58
20.29
- 1
- 1
3
0
11- 8
5.17
20.12
5.16
20.11
5.14
20.11
- 1
- 1
2
0
21- 8
5.34
19.51
5.33
19.51
5.31
19.50
- 1
0
2
1
1- 9
5.52
19.27
5.51
19.26
5.50
19.25
- 1
- 1
1
1
11- 9
6.08
19.04
6.07
19.03
6.06
19.02
- 1
- 1
1
1
21- 9
6.24
18.41
6.23
18.40
6.22
18.39
- 1
- 1
1
1
1-10
6.41
18.18
6.40
18.16
6.39
18.16
- 1
- 2
1
0
11-10
6.58
17.55
6.57
17.54
6.56
17.53
- 1
- 1
1
1
21-10
7.15
17.33
7.15
17.32
7.13
17.31
- 1
2
1
1-11
7.35
17.12
7.34
17.10
7.34
17.09
- 1
- 2
0
1
11-11
7.53
16.55
7.52
16.53
7.52
16.51
- 1
- 2
0
2
21-11
8.10
16.41
8.10
16.40
8.09
16.38
- 1
1
2
1-12
8.26
16.32
8.25
16.30
8.24
16.30
- 1
- 2
1
0
11-12
8.38
16.28
8.37
16.27
8.37
16.26
- 1
- 1
0
1
21-12
8.46
16.30
8.45
16.29
8.45
16.27
- 1
- 1
0
2
31-12
8.48
16.38
8.47
16.36
8.47
16.35
- 1
- 2
0
1
-52
-51
28
22
van 150 km een breedteverschil van ca. 1°20'54" (3 x
0°26'58") onderspant [9] en ons land zich uitstrekt
van ca. 150 km benoorden Utrecht (Schiermonnik
oog) tot ca. 150 km ten zuiden ervan (Zuid-Limburg),
zijn niet alleen voor alle dagen van 1980 met de com
puter de tijdstippen van zonsop- en zonsondergang
berekend voor cp 52°05'30" (Utrecht), maar tevens
voor de plaatsen op de meridiaan van Utrecht één,
twee en driemaal 50 km (één, twee en driemaal
0°26'58") ten noorden en ten zuiden ervan. De cor
recties Aty, die daartoe aan de tijdstippen van zonsop
gang in Utrecht (kolom 6) moeten worden aange
bracht, zijn de bedragen die met hun teken in de
kolommen 3 t.m. 5 en 8 t.m. 10 van tabel 1 tot in
tiende delen van tijdminuten zijn vermeld. Voor de
tijdstippen van zonsondergang (kolom 7) keert uiter
aard het teken Atyom.
Zo komt in het punt op de meridiaan van Utrecht Y
150 km (ten noorden van Utrecht) de zon op 21
december op om 8.45 uur 7,4 minuut en gaat er
onder om 16.29 7,4 minuut. Voor Y 150 km
en op dezelfde meridiaan geldt opvolgend: zon op
8.45 6,8 minuut en zon onder 16.29 6,8 minuut.
Een kortere daglengte in het uiterste noorden van het
land dus van 2 (7,4 6,8) of ruim 28 minuten. Op de
langste dag vindt men voor Y 150 km Aty
8,2 minuut en voor Y 150 km Aty 7,5
minuut.
104
In het uiterste noorden is dus op 2! december de dag
ruim 28 minuten korter en op 21 juni ruim 31 minuten
langer dan in Zuid-Limburg. Omstreeks 21 maart en
23 september zijn op de meridiaan van Utrecht (en op
alle andere meridianen) alle correcties Aty nul. De
lengte van de dagboog en dus die van de nachtboog
is dan overal gelijk, zoals reeds op pagina 98 werd
aangetoond.
Tabel 3.
Y km
-X
0
50
100
150
150
0
-3,0
-6,0
-9,0
100
0
-3,0
-6,0
-9,0
50
0
-3,0
-5,9
-8,9
0
0
-2,9
-5,8
-8,8
50
0
-2,9
-5,8
-8,7
-100
0
-2,9
-5,7
-8,6
-150
0
-2,8
-5,7
-8,5
Om de correcties Atx in de richting oost-west te bepa
len, die aan de tijdstippen van zonsopgang en zons
ondergang in Utrecht moeten worden aangebracht
om tot die tijdstippen in de plaatsen met een gegeven
waarde X ten oosten of ten westen van Utrecht te
komen, bedenke men dat tengevolge van de wente
ling van de aarde om haar as 360° een tijdverschil van
24 uur 1440 minuten voorstelt. Daar de omtrek van
de parallelcirkel op de breedte cp gelijk is aan 2ir r
cos cp, representeert een afstand van 150 km langs die
parallelcirkel een tijdverschil van
(150 2irr coscp) 1440 minuten.
Substitueert men hierin r 6382,6 km, dan vindt
men, afgezien van het teken: Atx (5,386 cos cp)
minuten. Voor cp 52°05'30" (Utrecht, Y 0) is
Atx 8,77 minuut, voor cp 53°26'24" (Y +150
km) Atx 9,04 minuut, voor cp 50°44'36" (Y
150 km) Atx 8,51 minuut, enz.
Afgerond op tiende delen van minuten zijn deze be
dragen voor positieve waarden van X met hun teken
in de laatste kolom van tabel 3 vermeld. De kolommen
X 50 km en X 100 km zijn op overeenkom
stige wijze tot stand gekomen. Voor negatieve waar
den van X (plaatsen ten westen van Utrecht) draait
het teken van Atx om. Zoals men ziet wordt de
waarde van Atx nagenoeg uitsluitend bepaald door de
X-coördinaat, hetgeen de dubbele doch lineaire inter
polatie in de tabel zeer vergemakkelijkt.
Voor Sluis in Zeeuws-Vlaanderen is X 121 km en
Y 85 km [10]. Tabel 3 geeft voor deze waarden
Atx 6,9 minuut. In tabel 1 vindt men voor Y
85 km bij zonsopkomst op 1 juli 1980 Atv +4,2
minuut en bij zonsondergang A ty 4,2 minuut.
De dag is er dus 8,4 minuut korter dan in Utrecht. Het
tijdstip van zonsopgang in Sluis moet voor die dag
worden vastgesteld op: 4.23 uur (6,9 4,2) mi
nuut 4.34 uur M.E.T. Het tijdstip van zonsonder
gang valt op: 21.02 uur (6,9 4,2) minuut
21.05 uur M.E.T.
Om de lezer een indruk te geven van de tijdstippen
van zonsopgang en zonsondergang in ons land, heb
ik in kolom 2 van tabel 4 in alfabetische volgorde 18
plaatsen genoemd, die alle ongeveer langs de grenzen
zijn gelegen. Immers daar kunnen de grootste tijdver
schillen met Utrecht worden verwacht.
In kolom 3 staan de data waarvoor ik die tijdverschil
len heb berekend. Ze zijn met regelmatige intervallen
van ca. 20 dagen gekozen. De kolommen 4 en 5
GEODESIA 80
