de overeenkomstige ordinaten in I en II. Daar deze
beide krommen echter zowel in fase als in amplitude
verschillen, is van enige symmetrie in grafiek III geen
sprake meer. De kromme heeft vier waarden M.T.
W.T. 0 (op 25 december, 16 april, 15 juni en 1
september). Zoals reeds eerder werd opgemerkt, ver
toont ze een maximum van ca. 14,3 minuut op
12 februari en een minimum van ca. 16,4 minuut op
3 november [8].
Ook voor de berekening van e (in tijdminuten) heeft
de heer Strang van Hees een benaderingsformule
samengesteld. Ze luidt, aangepast aan de door mij
gebruikte definitie voor e in (4)
e 7,668 sin 360°
151
De constante 365,25 in elk van de beide rechterleden
is het gemiddelde aantal dagen in een reeks van vier
jaar. De variabele d is hier het dagnummer; op 1 fe
bruari is d 32. Het eerste van de rechterleden van (5)
is het aandeel in de tijdvereffening, veroorzaakt door
de onregelmatige snelheid van de aarde in haar baan
om de zon (de invloed I uit figuur 3). Het tweede stelt
het aandeel II voor (het vlak van de equator valt niet
samen met dat van de ecliptica). Voor d 32 be
rekent men met (5) e 13,9 minuut. De waarde
verschilt 0,4 minuut met het bedrag e 13,5
minuut uit de Astronomical Ephemeris voor 1980.
Op de wijze zoals voor de datum 1 februari uitvoerig
werd aangegeven, zijn met de formules (2) en (4) voor
Tabel 1.
alle data van 1980 met een computer de tijdstippen
van zonsopgang en zonsondergang berekend. Veel
dank ben ik hiervoor verschuldigd aan de heer ir. A.
Waalewijn, hoofd van de Meetkundige Dienst van de
Rijkswaterstaat, en aan de heer ir. C. W. Corbet, die
het programma maakte. Afgerond op minuten zijn de
tijdstippen vermeld in de kolommen 6 en 7 van tabel 1
Wanneer in ons land midden Europese zomertijd
geldt, vallen ze uiteraard een uur later. De dagnum
mers en de data, waarop ze betrekking hebben, staan
in de kolommen 1 en 2.
In tabel 2 vindt de lezer achter de data in kolom 1 een
vergelijking van 37 van deze tijdstippen (in de kolom
men 4 en 5) met die welke ik aan de Enkhuizer Al
manak (kolommen 2 en 3) en het scheurkalenderblok
(kolommen 6 en 7) ontleende. De verschillen kolom
4-kolom 2 en kolom 5-kolom 3, resp. kolom 4-kolom
6 en kolom 5-kolom 7 staan in de kolommen 8 t.m. 11
vermeld. De overwegend negatieve tekens in de ko
lommen 8 en 9 en de overwegend positieve in 10 en
11 duiden er op, dat in de meeste gevallen mijn eigen
uitkomsten tussen die van Enkhuizer Almanak en
scheurkalenderblok in liggen. Daar ik echter niet weet
hoe de vermeldingen in deze uitgaven tot stand zijn
gekomen, onthoud ik mij van een waardeoordeel er
over. Wel kan worden opgemerkt, dat over het alge
meen mijn uitkomsten wat meer overeenkomst verto
nen met de scheurkalenderblaadjes dan met de Enk
huizer Almanak.
Door verandering van de breedte cp in (2) wijzigt, bij
gelijk gebleven declinatie (datum), tevens de uurhoek
t van de zon, die men met deze formule kan bereke
nen. Daar op de meridiaan van Utrecht een afstand
dag
no.
Y
150
km
100
km
50
km
Zon Utrecht
-50
km
-100
km
-150
km
dag
no.
Y
150
km
100
km
50
km
Zon Utrecht
-50
km
-100
km
-150
km
datum
1980
datum
1980
op
onder
op
omder
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
1- 1
7,2
4,7
2,3
8.47
16.36
-2,3
-4,5
-6,6
34
3- 2
4,6
3,0
1,5
8.17
17.28
-1,4
-2,9
-4,3
2
2- 1
7,2
4,7
2,3
8.47
16.37
-2,3
-4,5
-6,6
35
4- 2
4,5
2,9
1,4
8.15
17.30
-1,4
-2,8
-4,2
3
3- 1
7,1
4,7
2,3
8.47
16.39
-2,2
-4,4
-6,6
36
5- 2
4,4
2,9
1,4
8.14
17.32
-1,4
-2,8
-4,1
4
4- 1
7,1
4,6
2,3
8.47
16.40
-2,2
-4,4
-6,5
37
6- 2
4,3
2,8
1,4
8.12
17.34
-1,4
-2,7
-4,0
5
5- 1
7,0
4,6
2,3
8.47
16.41
-2,2
-4,4
-6,5
38
7- 2
4,2
2,7
1,4
8.10
17.35
-1,3
-2,6
-3,9
6
6- 1
7,0
4,6
2,3
8.46
16.42
-2,2
-4,4
-6,4
39
8- 2
4,0
2,7
1,3
8.08
17.37
-1,3
-2,6
-3,8
7
7- 1
6,9
4,5
2,2
8.46
16.43
-2,2
-4,3
-6,4
40
9- 2
3,9
2,6
1,3
8.07
17.39
-1,3
-2,5
-3,7
8
8- 1
6,8
4,5
2,2
8.45
16.45
-2,2
-4,3
-6,3
41
10- 2
3,8
2,5
1,2
8.05
17.41
-1,2
-2,4
-3,6
9
9- 1
6,8
4,4
2,2
8.45
16.46
-2,1
-4,2
-6,3
42
11- 2
3,7
2,5
1.2
8.03
17.43
-1,2
-2,4
-3,5
10
10- 1
6,7
4,4
2,2
8.44
16.47
-2,1
-4,2
-6,2
43
12- 2
3,6
2,4
1,2
8.01
17.45
-1,2
-2,3
-3,4
11
11- 1
6,6
4,4
2,2
8.44
16.49
-2,1
-4,2
-6,2
44
13- 2
3,5
2,3
1,2
7.59
17.47
-1,1
-2,2
-3,3
12
12- 1
6,6
4,3
2,1
8.43
16.50
-2,1
-4,1
-6,1
45
14- 2
3,4
2,3
1,1
7.57
17.49
-1,1
-2,2
-3,2
13
13- 1
6,5
4,3
2,1
8.42
16.52
-2,1
-4,1
-6,0
46
15- 2
3,3
2,2
1,1
7.55
17.50
-1,1
-2,1
-3,1
14
14- 1
6,4
4,2
2,1
8.42
16.53
-2,0
-4,0
-6,0
47
16- 2
3,2
2,1
1,0
7.53
17.52
-1,0
-2,0
-3,0
15
15- 1
6,4
4,2
2,0
8.41
16.55
-2,0
-4,0
-5,9
48
17- 2
3,1
2,0
1,0
7.51
17.54
-1,0
-2,0
-2,9
16
16- 1
6,3
4,1
2,0
8.40
16.56
-2,0
-3,9
-5,8
49
18- 2
3,0
2,0
1,0
7.49
17.56
-1,0
-1.9
-2,8
17
17- 1
6,2
4,1
2,0
8.39
16.58
-2,0
-3,9
-5,7
50
19- 2
2,9
1,9
1,0
7.47
17.58
-0,9
-1,8
-2,7
18
18- 1
6,1
4,0
2,0
8.38
17.00
-1.9
-3,8
-5,7
51
20- 2
2,8
1,8
0,9
7.45
18.00
-0,9
-1,8
-2,6
19
19- 1
6,0
4,0
2,0
8.37
17.01
-1,9
-3,8
-5,6
52
21- 2
2,7
1,8
0,9
7.43
18.02
-0,9
-1,7
-2,5
20
20- 1
5,9
3,9
1,9
8.36
17.03
-1,9
-3,7
-5,5
53
22- 2
2,6
1,7
0,8
7.41
18.03
-0,8
-1,6
-2,4
21
21- 1
5,8
3,8
1,9
8.35
17.05
-1,8
-3,7
-5,4
54
23- 2
2,5
1,6
0,8
7.39
18.05
-0,8
-1,6
-2,3
22
22- 1
5,7
3,8
1,9
8.34
17.06
-1,8
-3,6
-5,3
55
24- 2
2,4
1,6
0,8
7.37
18.07
-0,8
-1,5
-2,2
23
23- 1
5,6
3,7
1,8
8.33
17.08
-1,8
-3,5
-5,2
56
25- 2
2,3
1,5
0,8
7.35
18.09
-0,7
-1,4
-2,1
24
24- 1
5,5
3,6
1,8
8.31
17.10
-1,8
-3,5
-5,2
57
26- 2
2,2
1,4
0,7
7.33
18.11
-0,7
-1,4
-2,0
25
25- 1
5,4
3,6
1,8
8.30
17.12
-1,7
-3,4
-5,1
58
27- 2
2,1
1,4
0,7
7.31
18.13
-0,7
-1,3
-2,0
26
26- 1
5,4
3,5
1,7
8.29
17.13
-1,7
-3,4
-5,0
59
28- 2
2,0
1,3
0,6
7.28
18.14
-0,6
-1,2
-1,9
27
27- 1
5,3
3,5
1,7
8.27
17.15
-1,7
-3,3
-4,9
60
29- 2
1,9
1,2
0,6
7.26
18.16
-0,6
-1,2
-1,8
28
28- 1
5,2
3,4
1,7
8.26
17.17
-1,6
-3,2
-4,8
61
1- 3
1,8
1,2
0,6
7.24
18.18
-0,6
-1.1
1,7
29
29- 1
5,1
3,4
1,6
8.25
17.19
-1,6
-3,2
-4,7
62
2- 3
1,7
1,1
0,5
7.22
18.20
-0,5
-1,1
-1,6
30
30- 1
5,0
3,3
1,6
8.23
17.21
-1,6
-3,1
-4,6
63
3- 3
1,6
1,0
0,5
7.20
18.22
-0,5
-1,0
-1,5
31
31- 1
4,9
3,2
1,6
8.22
17.22
-1,6
-3,1
-4,5
64
4- 3
1,5
1,0
0,5
7.17
18.23
-0,5
-0,9
-1,4
32
1- 2
4,8
3,1
1,6
8.20
17.24
-1,5
-3,0
-4,4
65
5- 3
1,4
0,9
0,4
7.15
18.25
-0,4
-0,9
-1,3
33
2- 2
4,7
3,1
1,5
8.18
17.26
-1.5
-2,9
-4,4
66
6- 3
1,3
0,8
0,4
7.13
18.27
-0,4
-0,8
-1,2
GEODESIA 80 101
