Met deze gravimeters kunnen alleen zwaartekracht-
verschillen worden gemeten en geen absolute zwaar
tekracht. Om de veranderingen die deze in de tijd
maakt te kunnen constateren, moeten we daarom uit
gaan van een stabiel basispunt waarvan men ver
onderstelt dat g niet met de tijd verandert. In ons ge
val is dat het punt Gasselte op de Drentse Hondsrug.
Dit punt is op zijn beurt weer verbonden met het
Nederlandse zwaartekrachtnet en dat is weer opge
nomen in het internationale, wereldomspannende
zwaartekrachtnet. Als we over enige jaren de me
tingen herhalen, kan er iets gezegd worden over de
veranderingen.
Zoals gezegd heeft 3 cm hoogteverandering een
zwaartekrachtverandering van 10~8 g tot gevolg. We
kunnen daardoor de zwaartekrachtmeter ook gebrui
ken als hoogtemeter. Daar zwaartekrachtmetingen
veel goedkoper zijn en sneller zijn uit te voeren dan
waterpassingen, is het wellicht in de toekomst moge
lijk het tijdsinterval tussen waterpassingen te vergro
ten en tussendoor de hoogteveranderingen te contro
leren met zwaartekrachtmetingen. Dit betekent dan
een aanzienlijke werkbesparing.
5. Meetresultaten
De zwaartekrachtmetingen zijn verricht gedurende
drie weken van 25 september tot 13 oktober 1978 met
de La Coste-Romberg gravimeter model G nr. 79, die
voor deze gelegenheid in bruikleen was van de Tech
nische Universiteit Hannover.
In figuur 2 zijn de meetpunten aangegeven. Daar een
gravimeter in principe zwaartekrachtverschillen meet,
stelt elke verbindingslijn in de figuur een waarneming
voor. Totaal hadden we 85 waarnemingen en 21 on
bekende stations, dus 64 overtallige waarnemingen.
Het punt Gasselte is als basispunt gekozen omdat dit
punt buiten het zakkingsgebied van het gasveld ligt.
Het ligt op de zandgronden van de Hondsrug, waar
door verwacht mag worden dat de zwaartekracht
daar weinig of niet zal veranderen in de loop van de
tijd. Uit de vereffening van het net volgen de zwaarte
krachtverschillen van alle punten t.o.v. Gasselte.
De absolute waarde van de zwaartekracht wordt ge
vonden door het verschil van Gasselte te meten t.o.v.
Utrecht, het centrale punt van het Nederlandse
zwaartekrachtnet. Utrecht is op zijn beurt weer ver
bonden met het Duitse en het internationale zwaarte
krachtnet, waarin een aantal punten zijn opgenomen
waar g in absolute waarde is bepaald. De eenheid
waarmee in de gravimetrie de zwaartekracht meestal
wordt uitgedrukt is milligal (1 mgal 10~6 ms'2).
Voor hele kleine grootheden wordt gerekend in micro-
gal 1 /u gal 10_8ms_2).
De drift van de gravimeter kon nauwkeurig worden
bepaald door het verloop van de instrumentaflezingen
in de loop van de drie weken te bekijken. Er bleek een
verschil in drift te zijn gedurende de werkdagen en ge
durende het weekend, wanneer het instrument stil
stond. Gedurende de werkdagen was de drift 30 p gal
per 24 uur en gedurende de weekenden 18 Mgal per 24
uur.
De drift was praktisch lineair gedurende die drie
weken. Voor de vereffening van het net werden eerst
de waarnemingen gecorrigeerd voor deze drift.
Voor de vereffening van het net worden de gemeten
zwaartekrachtverschillen als waarnemingen inge
voerd. De meetopzet was zodanig, dat aangenomen
kon worden dat er een negatieve correlatie moest be
staan tussen opvolgende waarnemingen. De correla
tiecoëfficiënt p kan theoretisch worden bepaald en
blijkt dan afhankelijk te zijn van de verhouding tussen
de variantie van de afleesnauwkeurigheid van het in
strument en de variantie die uit de netsvereffening
wordt verkregen. De afleesnauwkeurigheid van het
instrument was 5/ugal. Uit de voorlopige nets
vereffening met ongecorreleerde waarnemingen volg
de een schatting van de standaardafwijking van a2
13pgal.
5
Daarmee werd: P= (^)2 0,15.
Hiermee werd de definitieve netsvereffening uitge
voerd. De resultaten staan in tabel 1
STATION
X
y
H
9
^9
co
I
co
Ag
(m)
(m)
(m)
(mgal)
(mgal)
(mgal)
Gasselte
249.087
564.825
17,84
981.313,890
0,000
-20,28
Annerveen
248.400
567.795
2,05
323,147
0,006
-18,23
Tusschenklappen
254.200
575.280
-0,43
331,581
6
-16,32
Roode Til
258.040
579.565
-0,60
334,178
7
-17,06
Haren
238.980
578.105
0,50
328,854
5
-21,19
Kooipolder
246.910
580.985
-0,28
331,598
5
-20,82
Groningen
234.468
583.077
0,94
332,914
4
-20,94
Tenboer
238.840
586.625
-0,34
335,174
5
-21,79
Schildmeer
253.565
589.435
-0,85
341,816
6
-17,28
Ten Post
245.525
591.170
-0,15
339,186
7
-21,17
Delfzijl
260.640
591.945
0,06
345,498
6
-15,15
Stedum
242.555
594.970
1,18
341,430
6
-21,52
Winsum
231.800
595.435
0,86
341,605
6
-21,95
Middelstum
238.488
596.425
3,07
341,894
7
-21,66
Leermens
250.010
597.095
1,13
345,007
6
-19,51
Garsthuizen
243.250
598.780
2,20
343,916
7
-21,68
Bierum
254.735
599.525
1,21
350,779
7
-15,53
Uithuizermeden (kerk)
242.937
603.250
2,81
348,799
6
-20,10
Een rum
227.800
602.785
1,64
346,820
7
-22,27
Usquert
237.100
605.005
1,73
353,200
6
-17,48
Uithuizermeden (kabel)
249.275
607.905
1,85
356,439
7
-16,29
x, V
H
^(g-go*
Ag
7
RD-coördinaten
hoogte
zwaartekracht,
g0 g van Gasselte
(basisstation)
standaardafwijking
van (g-g0)
zwaartekracht
anomalie (g 7)
normaalzwaarte
kracht
190
Tabel 7.
Resultaten van de definitieve
netsvereffening.
NGT GEODESIA 80
