scripties
de ICA besloot het boek in haar publikatiereeks op te
nemen. Dit blijkt uit het ,,ISBN", dat is samengesteld
uit het „landennummer" (90 voor Nederland), het uit
geversnummer (70310 voor de ICA), een volgnummer
(02; 01 was een ander boek van de ICA over „Auto
mation in Cartography") en een z.g. „controle-cijfer"
of „check digit" (3).
De algemene aard van de gehouden voordrachten
maakte dat de redactie van ons tijdschrift het de
moeite waard achtte, het boek ook in NGT Geodesia
aan te kondigen. Stellig zullen er onder onze lezers
een aantal zijn, die zich het boek willen aanschaffen.
We willen hun daartoe alvast een denkbeeld bieden
van de inhoud der „Papers".
Deze vallen in drie groepen uiteen. T.w. „Technolo
gy", ,,Data Management" en Applications". Ik
noem uit elke groep één artikel (voordracht) om de
rijke schakering van de inhoud in het licht te stellen.
1. Technology. Interactive computer graphics for
cartography, door Chr. Hoinkes (Zwitserland).
2. Data Management. Digital cartographic data base
van de U.S. Geological Survey.
3. Applications. Computer-assisted production maps
and atlases of natural resources, door V. Kadmon
(Israël). In dezelfde rubriek valt ook nog een voor
dracht door ir. Van Zuylen over „Applications of
digital cartography in the Netherlands".
De meeste voordrachten werden, zoals uit het boven
staande blijkt, in het Engels gehouden. Twee inlei
dingen werden in het Frans voorgedragen. Maar daar
van is, behalve de Franse tekst, ook de Engelse ver
taling opgenomen.
Aan het eind van het boek vindt men een zeer nuttige,
kleine Engels-Franse woordenlijst (Petit Lexique
Anglais-Francais). Men kan daaruit bijv. leren dat het
Engelse „bit" ook in het Frans een „bit" blijft. Een
„byte" daarentegen wordt in het Frans „un octet"
genoemd. Een „computer" wordt een „ordinateur"
en „random access" wordt „accès aléatoire".
De prijs van het boek bedraagt 20 (ongeveer 45 gul
den). Het is verkrijgbaar bij de Internationale Boek
handel Rudolf Muller, postbus 9016, 1006 AA Amster
dam. Bij deze boekhandel zijn ook de overige ICA-
publikaties verkrijgbaar. H. L. Rogge
In deze rubriek zijn samenvattingen opgenomen van inge
nieursscripties van afgestudeerden aan de Afdeling der Geo
desie van de Technische Hogeschool te Delft.
H. J. Krijnen
TOETSING EN BETROUWBAARHEID VAN LASER
AFSTANDMETINGEN NAAR SATELLIETEN IN EEN
EENVOUDIG DYNAMISCH MODEL
Het is algemeen gebruikelijk geodetische netwerken aan precisie-
analyses te onderwerpen, in welke vorm dan ook. Minder wijd ver
breid is echter de aandacht voor het betrouwbaarheidsaspect, dat
samenhangt met de toetsing van de waarnemingen. Hierbij wordt
gekeken naar de ontdekbaarheid van waarnemingsfouten en de
doorwerking van eventuele niet-ontdekte fouten op de onbeken
den. De betrouwbaarheidstheorie wordt reeds enige tijd toegepast
in de terrestrische puntsbepaling.
In deze scriptie wordt een eerste aanzet gegeven tot de toepassing
van de theorie op ruimtelijke netwerken van laserafstandmetingen
naar satellieten. Door het eigen karakter van de lasermetingen en
het benodigde functiemodel kunnen (behoeven) niet alle theorie
elementen zonder meer (te) worden overgenomen.
Voor de uitvoering van verkennende berekeningen is gebruik ge
maakt van een eenvoudig dynamisch simulatiemodel, waarbij het
de geocentrische gravitatieconstante (GM). Een dergelijk simulatie
model heeft, hoewel het afwijkt van de werkelijkheid, het voordeel
dat op snelle en goedkope wijze een voorlopig inzicht in de be
trouwbaarheid kan worden verkregen.
Voornamelijk met behulp van bestaande programmatuur (RANGE4
en SCAN-II) zijn voor de geodetische satellieten Lageos en Starlette
deze berekeningen uitgevoerd. De Lageos-berekeningen betroffen
een 2-stationsoplossing, de Starlette-berekeningen een 4-stations-
oplossing. Uit de berekeningsresultaten kan t.a.v. de toetsing wor
den geconcludeerd, dat invoering van de w-toets niet nodig lijkt en
dat kan worden volstaan met beschouwing van de correcties aan de
waarnemingen.
Vanwege het grote aantal vrijheidsgraden is koppeling van CU aan
ct0 m.b.v. de B-methode niet mogelijk. Alleen al om deze reden zal
de F-toets nauwelijks reageren op individuele waarnemingsfouten.
Voor een aantal gevallen is het onderscheidingsvermogen van de
F-toets bepaald bij het optreden van systematische fouten (bias).
Het blijkt dat een constante bias in de waarnemingen matig ontdek-
baar is, waarbij een bias per passage sneller wordt gesignaleerd dan
een bias per station.
De interne betrouwbaarheid is onafhankelijk van de baangeometrie,
de grenswaarden zijn praktisch constant en men kan eventueel met
de berekening van een gemiddelde grenswaarde volstaan.
Bij de externe betrouwbaarheid is de aandacht vooral gericht ge
weest op de zgn. basisafstanden (relatieve stationsposities); dit zijn
de best-schatbare parameters. Zowel de invloed van fouten op de
basisafstanden zelf als de grootheid X (deelruimte der basisaf
standen) zijn berekend. De invloed van fouten op een basisafstand
blijkt globaal gesproken geringer te zijn naarmate deze met hogere
precisie wordt bepaald. Dit geldt voor elke willekeurige parameter.
Optimaliseert men een meetopzet voor de precisie, dan weet men
dat tevens de externe betrouwbaarheid zo gunstig mogelijk is.
Geconstateerd wordt dat de gebruikelijke beschrijving met conven
tionele alternatieve hypothesen voor de onderhavige toepassing
een te beperkt inzicht geeft in de betrouwbaarheid. In een poging
om tot een benadering met een wat absoluter karakter te komen
wordt een formule afgeleid voor de standaardafwijking in de ver
schuiving van een parameter, die het gevolg is van een willekeurig
aantal niet-ontdekte fouten van willekeurige grootte.
A. C. Kloosterboer
TRANSFORMATIE VAN GEDIGITALISEERD
KAARTMATERIAAL
Geautomatiseerde vastgoedsystemen vormen een steeds belang
rijker wordend verschijnsel in Nederland. Voor vele doeleinden is
informatie benodigd, die o.a. uit vastgoedgegevens verkregen kan
worden. Onderzoek op dit gebied komt pas de laatste jaren flink op
gang. Eén van de punten van onderzoek is de aanduiding van de
ruimtelijke lokatie van gegevens. Voor het opnemen van die lokatie
in een vastgoedsysteem lijkt de coördinaataanduiding de meeste
voordelen te bieden.
Van deze methode is uitgegaan bij de hier toegepaste wijze van
verzamelen van vastgoedgegevens: het digitaliseren van kaart
materiaal. Bij deze gegevensverzamelingsmethode wordt de kaart
als het ware overgebracht naar het vastgoedsysteem.
Eén van de stappen in dit proces betreft de transformatie van het
met de digitizer verkregen puntenveld. Het toepassen van een wille
keurig gekozen transformatie is niet aan te bevelen. Ten eerste
dient de transformatie namelijk te zijn gericht op de eigenschappen
van de digitizer en het te digitaliseren kaartblad. Daar een foutloos
coördinatenbestand is gewenst, hetgeen niet is te realiseren, moet
ten tweede kunnen worden aangegeven wat de grootte van de fou
ten is die mogelijkerwijs in het bestand zitten, hetgeen toetsings- en
betrouwbaarheidsberekeningen verondersteld. Ten behoeve van
koppeling met andere gedigitaliseerde kaartbladen of puntenvelden
is het noodzakelijk de precisie te kennen van beide puntenvelden.
Ten derde dient de transformatie dan ook hiertoe (optimale) moge
lijkheden te bezitten.
Als oplossing voor de transformatie wordt voor een kleinste-
kwadraten-vereffening gekozen. De transformatie is gebaseerd op
de formules voor de affiene transformatie. Zij vindt plaats op de
ruitpunten en transformatie naar het RD-stelsel is gewenst. De
transformatie als kleinste-kwadraten-vereffening geeft een optimale
precisie van de getransformeerde coördinaten, waarbij toetsings-,
betrouwbaarheids- en precisieberekeningen mogelijk zijn. Een
nauwkeurigheidsaanduiding van de coördinaten, inhoudende een
precisie- en betrouwbaarheidsaanduiding, kan hiermee worden ge
geven. Deze vereffening wordt uitvoerig behandeld, evenals de
wijze van digitaliseren die het mogelijk maakt een betrouwbaar
heidsaanduiding van de getransformeerde coördinaten te geven:
het meermalen digitaliseren van een kaartblad. Dit geeft tevens de
zozeer gewenste mogelijkheden tot toetsing op afwijkingen van de
digitizer en fouten tijdens het digitaliseren.
200
NGT GEODESIA 80
