van moderne meetinstrumenten en rekenmethoden
zijn de kosten minder hoog. De gebruiksmogelijk
heden van extern verzekerde punten zijn verbeterd
door de toepassing van moderne meet- en reken-
apparatuur.
Eén bezwaar blijft evenwel bestaan; de verzekering,
het onderhoud en het beheer van een dergelijk om
vangrijk puntenveld blijven een kostbare en moeilijk te
beheersen zaak, terwijl publikatie voor algemeen ex
tern gebruik nog problematischer is.
Ook in Nederland is een toenemende belangstelling te
constateren voor het gebruik van coördinaten. Daarbij
is de aandacht vooral gevestigd op het verwerken van
metingen met behulp van computer en tekenauto
maat en het opslaan van de gegevens in computer
bestanden.
De discussies over de noodzaak tot het creëren van
landmeetkundige en kartografische databanken en de
daaraan te stellen eisen zijn inmiddels in landelijk ver
band gestart. Door de werkgroep Uniformering van
de Rijkscommissie voor Geodesie wordt onderzoek
verricht naar de mogelijkheden om een doelmatige en
doeltreffende geautomatiseerde informatie-uitwisse
ling van grootschalige kaartinformatie mogelijk te
maken, waarbij met name de GBKN een belangrijke
functie zal kunnen vervullen. Eén van de lastigste
vraagstukken daarbij is de bepaling van de mogelijke
en wenselijke precisie en betrouwbaarheid van de
coördinaten en de daaruit voortvloeiende eisen ten
aanzien van de landmeetkundige grondslag. In het
kader van de gedachtenvorming met betrekking tot
een coördinatenkadaster is enkele jaren geleden aan
sluiting gezocht bij de HTW-normen, ten einde te
komen tot regels voor de meetopzet van detailme
tingen in dit verband.
De problematiek met betrekking tot de instandhou
ding van een detailgrondslag enerzijds en de ont
wikkelingen met betrekking tot kartografische data
banken en een coördinatenkadaster anderzijds, heb
ben geleid tot de gedachte om te komen tot een zo
genaamde grondslagbank. Deze grondslagbank bevat
niet zozeer de coördinaten van de traditionele vaste
punten met een ondergrondse of excentrische ver
zekering, maar bestaat in beginsel uit alle detailpunten
die de functie van landmeetkundige grondslag kun
nen vervullen. In het algemeen zijn dit hoekpunten
van gebouwen, die eenduidig identificeerbaar zijn,
een goede idealisatienauwkeurigheid bezitten en wei
nig aan verstoring onderhevig zijn. De punten komen
zowel op de GBKN als op de kadastrale kaart voor en
vormen daarmee de kern van de kartografische data
bank van de toekomst.
De ideeën over de grondslagbank worden in dit artikel
aan een algemene beschouwing onderworpen, na een
bespreking van de mogelijkheden en moeilijkheden
samenhangend met de automatisering van de GBKN
en de kadastrale kaart.
2. De Grootschalige Basiskaart van Nederland
(GBKN)
De GBKN is volgens het Koninklijk Besluit van 9 juli
1975 bedoeld als een kaart die de basis kan zijn voor
aanvullingen, die worden gewenst door degenen die
de kaart gebruiken voor de uitvoering van hun werk
zaamheden. De achtergrond van deze doelstelling is
om de verdere versnippering op het gebied van de
222
grootschalige kaartvervaardiging te voorkomen en de
uitwisselbaarheid van kartografische informatie te be
vorderen.
Kenmerkend voor de GBKN is een systematische
bladindeling, gebaseerd op het uniforme coördinaten
stelsel van de Rijksdriehoeksmeting. Dat is een essen
tiële voorwaarde voor een dergelijk landelijk kaartwerk
voor meervoudig gebruik. Kenmerkend is ook, dat de
GBKN tot dusver een grafisch produkt is, waaraan
geen numerieke informatie in de vorm van coördina
ten of meetgetallen is toegevoegd. Wil men deze
numerieke informatie aan de kaart ontlenen, dan kan
dat slechts door uitpassing, dus met een „grafische"
nauwkeurigheid.
In toenemende mate zijn thans discussies gaande
over een digitale GBKN, d.w.z. een GBKN waarbij de
kartografische informatie in coördinaten is vastge
steld en in computerbestanden wordt bewaard. Bij
het Kadaster is een toepasbaarheidsonderzoek ge
start, waarbij de technische, organisatorische en
personele aspecten van de uitvoering van een digitale
GBKN nader worden onderzocht. Ook bij verschil
lende gebruikers bestaat toenemende belangstelling
voor een digitale GBKN.
Over de eisen waaraan een digitale GBKN zou moeten
voldoen, bestaat nog geen duidelijkheid. Met name
over de nauwkeurigheid van de coördinaten kan men
van mening verschillen. Tot dusver heeft men bij het
grafische produkt volstaan met een grafische nauw
keurigheid, als uitvloeisel van de technische beper
kingen van het kartografische produkt. Voor zover de
gebruikers voor hun toegevoegde informatie een
numerieke nauwkeurigheid nodig hebben, maken zij
veelal gebruik van aan de kaart toegevoegde maten of
van veldwerken waarop meetgetallen zijn vermeld.
Een digitale GBKN kent voor wat betreft de nauwkeu
righeid in beginsel niet de technische beperkingen van
een grafische GBKN. Er ontstaat geen verlies aan
nauwkeurigheid voor eenmaal bepaalde coördinaten.
Dit schept de mogelijkheid voor de gebruikers om hun
toegevoegde informatie eveneens in coördinaten vast
te leggen. Dit kan dan door aansluiting aan de GBKN-
coördinaten zonder genoodzaakt te zijn de daaraan
ten grondslag liggende maten te moeten bewaren.
Immers, de eventueel benodigde maten kunnen in
principe met een numerieke nauwkeurigheid weer
worden ontleend aan het coördinatenbestand, mits
deze coördinaten voldoen aan bepaalde minimum
eisen.
Zoals in [Koen, Schipper, 1979] is uiteengezet kan een
functioneel onderscheid worden gemaakt met betrek
king tot de kaartinhoud van de GBKN, n.l.:
harde topografie;
zachte topografie;
semantische informatie.
Onder harde topografie worden verstaan de in het
terrein goed identificeerbare objecten, zoals opstal
len. Aan de harde topografie wordt in het genoemde
artikel onder meer de functie van kartografische
grondslag toegekend. De kartografische grondslag re
presenteert het landelijk coördinatenstelsel op de kaart
en legt daarmee verband tussen de direct in het ter
rein herkenbare en de goed identificeerbare objecten
en de kaart. Voor een belangrijk deel kan de toege
voegde informatie rechtstreeks aan deze kartografi
sche grondslag worden gerelateerd.
NGT GEODESIA 80
