Precisie en betrouwbaarheid in de
planologische geodesie
door ir. Eveline C. C. Beneder-B/itz, grondbedrijf van de gemeente Eindhoven.
SUMMARY
Precision and reliability in urban and rural planning related geodesy
In most technical areas of geodesy concepts of precision and reliability are widely applied. In the area of
geodesy where planning activities concerning the (changing) relationship between man and the land he is
living on play a central role, precision and reliability studies are hardly made. The article describes the
subject of precision with respect to the uncertainty of definitions and values (numbers) assigned to
objects. Reliability is discussed not only with respect to simple rechecking procedures but also to the
inclusion of (independent) conditions in land information systems. Examples of conditions to be fullfilled.
1. Inleiding
De aanleiding tot dit artikel is drieërlei.
Ten eerste de opmerkingen die professor Baarda
maakte op de NGL studiedag op 30 mei 1980 over de
fouten- en controle-aspecten in de planologische
geodesie. Naar zijn mening is dit een onderontwik
keld gebied, dat echter misschien één van de
raakpunten zou kunnen zijn tussen de technische en
de planologische geodesie [Baarda 19801.
Een tweede aanleiding is de discussie in de Werk
groep Uniformering (een werkgroep van de Rijkscom
missie voor Geodesie). Daar werd het vraagstuk van
precisie en betrouwbaarheid met betrekking tot vast
goedsystemen gereduceerd tot de precisie en be
trouwbaarheid van de coördinaten in deze systemen.
Het aandringen op een bredere aanpak mocht niet
baten: de rapporten waren al geschreven. Maar vast
goedsystemen bevatten meer gegevens dan alleen
maar coördinaten! Spelen daar geen fouten in mee?
De derde, en meest dringende, aanleiding voor het
schrijven van dit artikel is de vraag vanuit de accoun-
tantshoek naar de precisie en betrouwbaarheid van
het prospectieve grondbedrijfsysteem [Beneder-Blitz
1978, 1979], dat in 1979 in de gemeente Eindhoven is
ingevoerd. Dit systeem, waarin administratie en plan
ning zijn geïntegreerd, valt onder de accountants
controle, omdat de boekhouding er deel van uit
maakt. Nu het stadium van de kinderziektes bij de
invoering mag worden geacht voorbij te zijn, begint
men ook wat kritischer vragen te stellen. En terecht!
Maar eens te meer werd ik geconfronteerd met het
feit, dat er weinig is om op terug te grijpen, weinig
ideeën, weinig theorievorming over precisie en be
trouwbaarheid met betrekking tot planologisch geo
detische onderwerpen.
Dit alles wil overigens niet zeggen, dat er in de plano
logische praktijk geen aandacht aan wordt geschon
ken. Dat gebeurt wel, maar is dan toch meestal bij
zaak. En soms blijft het nauwkeurigheidsaspect zelfs
beperkt tot het heilige voornemen geen fouten te
maken, of tot het afwentelen van de vraag naar het
vlak van de procedures en bevoegdheden. Toch is er
wel wat meer over te zeggen. Discussies over
„kwaliteit" zijn momenteel, op velerlei terrein, aan de
orde van de dag. Misschien is het nu dan ook een
goed moment om een discussie te starten over de
kwaliteit van de produkten uit de planologische
geodesie.
2. Definities
Wat kunnen we verstaan onder de begrippen precisie
en betrouwbaarheid in de planologische geodesie?
NGT GE0DESIA 81
Laten we voor het gemak de planologische geodesie
(leer van de mens-grond-relatie) even in twee hoofd
groepen onderscheiden
die waarin de feitelijke situatie centraal staat, zo
als vastgoedsystemen of kadaster (in de 9-deling
van professor De Haan vallen onder deze hoofd
groep: beheer, beschikking, gebruik, belasting,
alsmede de registratie ervan);
die waarin de verandering centraal staat, zoals
ruilverkaveling, grondbedrijf, stads- en landinrich
ting (in de 9-deling van professor De Haan vallen
onder deze hoofdgroep: bestemming, inrichting,
bestuur) [De Haan 1980].
Bij beide hoofdgroepen wordt gewerkt met gegevens,
procedures en voorspellingen. En bij beide hoofd
groepen zijn voorbeelden te geven van precisie en
betrouwbaarheidsvragen.
Een eenvoudig voorbeeld: in een vastgoedsysteem is
opgenomen dat een bepaald terrein 267 m2 groot is,
het een weiland is en eigendom is van H. Pietersen.
Bij de vraag hoe nauwkeurig die oppervlakte wel is
bepaald, staan we allemaal te dringen om dat uit te
leggen. Maar hoe betrouwbaar is dat gegeven „wei
land" en „eigenaar H. Pietersen"? Is meneer H. Pie
tersen niet al lang dood?
Een ander voorbeeld: om de bouw van tien woningen
(opbrengst van de grond f 250.000, in bestem
mingsplan Huppeldepup mogelijk te maken, moet
nog een terrein van 200 m2 worden aangekocht en
moeten nog een stoep en een riool worden aangelegd
(totale kosten f 80.000, Ook hier weer: hoe pre
cies is de geraamde opbrengst en hoe betrouwbaar is
de informatie, dat er nog een stoep en een riool
moeten worden aangelegd? Ligt die stoep er niet al
lang?
Onder precisie kan worden verstaan: de spreiding in
de definitie van een begrip, respectievelijk de stan
daardafwijking in een getalswaarde. Men zou een
weiland kunnen definiëren als een stuk grasland met
hoogstens twee bomen en twee greppels (maar drie
bomen is een bosje, geen weiland). H. Pietersen kan
ook H. J. Pietersen of H. S. Pietersen zijn (maar niet
T. Pietersen). Een prijs van f 250.000,— wordt gede
finieerd als een prijs die ligt tussen de f 225.000,— en
f275.000,-.
Onder betrouwbaarheid wordt verstaan de kans dat
een onjuist gegeven als zodanig wordt ontdekt (her
kend). Een goede betrouwbaarheid betekent: dus
danig kleine fouten kunnen opsporen, dat de gevol
gen van een niet-ontdekte fout nog acceptabel zijn
(letterlijk overgenomen van De Heus) [De Heus 19801.
Als dus in het bovenstaande voorbeeld de 20 jaar
131
