wel goede landmeters vermoedelijk wel inwendige
controles toepasten, is dit kennelijk geen gemeen
goed geweest. De controlemethoden, die de inge
nieurs-verificateur op grond van het Recueil Métho-
dique toepasten door verificatielijnen te meten en
steekproefsgewijs enkele percelen te controleren
brachten de fouten nauwelijks aan het licht; en zeker
werd het plan er niet beter op als dit alleen maar werd
aangepast aan de metingsuitkomsten van de inge
nieur-verificateur; een handeling die kennelijk zijn in
stemming heeft gehad! Interessant is het in dit ver
band te lezen aan welke exameneisen een ingenieur
verificateur in 1829 moest voldoen. (Zie fig. 7).
Aan den Heer Gouverneur
N°. 109.
(KADASTER).
's Gravenhage, den 26sten September 1829.
Daar de ondervinding mij bereids het nut en zelfs de nood
zakelijkheid heeft aangetoond om de landmeters der 1ste
klasse van het kadaster of anderen, welke zouden kunnen
toegelaten worden om naar de opengevallen plaatsen van
Ingenieur-Verificateur van het kadaster te dingen, aan een
opzettelijk examen te onderwerpen, is het mij doelmatig
voorgekomen, nu voor alsdan, de voornaame punten te
bepalen welke gemeld examen zal ten onderwerp hebben.
Dezelve zijn vervat in het navolgende
PROGRAMMA.
1°. De rekenkunde, de theorie der progressien en der
logarithmen daaronder begrepen;
2°. De algebra, tot het binome van Newton ingesloten;
3°De gronden der landmeetkunde;
4°. De regtelijns driehoeksmeting en het gebruik der loga
rithmen en sinus-tafels;
5°. De eerste gronden van de spherische driehoeksmeting;
6". De voorbereidende kennis van de kegelsneden;
7°. De voorbereidende kennis van hoogere landmeetkunde
(gèodesie), bepaaldelijk met betrekking tot de verschillende
wijzen van projectien, tot het maken der kaarten in gebruik;
8°. Het gebruik der werktuigen welke bij het kunstmatig
gedeelte van het kadaster gebezigd worden;
9°. Eindelijk de vereischte kennis om zoowel de werkzaam
heden te velde als die van het bureau van een Ingenieur-
Verificateur van het kadaster behoorlijk te leiden.
Zullende, wat de kennis van de Nederlandsche en Fransche
talen betreft, het daartoe staande onderzoek afhangen van
de meerdere of mindere noodzakelijkheid welke vacatures
daartoe opleveren.
Hoezeer de tegenwoordige bepalingen kunnen geacht wor
den meer uitsluitend in betrekking te staan tot de belangen
der Landmeters, verzoek ik U H. Ed. Gestr. nogtans de
tegenwoordige circulaire onder al de ambtenaren van mijn
bestuur in Uw H. Ed. Gestr. provincie te willen doen mede-
deelen, terwijl ik het ontvang-berigt derzelve van U H. Ed.
Gestr. zal te gemoet zien.
De Staatsraad,
Administrateur van de Registratie,
het Kadaster en de Loterijen,
GERICKE.
Fig. 7.
Aan de landmeters zullen dus aanmerkelijk lagere
eisen zijn gesteld! Maar zelfs in 1880 wist nog geen
ingenieur-verificateur een beter systeem te bedenken
dan een paar verificatielijnen om het nieuwe plan
Soest D 2 te controleren
Voor diegenen, die zich interesseren voor de meet
systemen uit de periode van 1811 tot 1832, is gelukkig
nog voldoende materiaal aanwezig. De z.g. Trigono
metrische berekeningen zijn van de meeste gemeen
ten bewaard gebleven. Van het oorspronkelijke veld
werk is veel minder over, maar toch zijn volgens Tee
ling (Geodesia 1968, p. 30) ,,van bijna 500 minuut
plans... alle meetresultaten bewaard gebleven". En
wat de verificatieveldwerken betreft: op de kadaster
kantoren te Roermond, Leeuwarden en Middelburg
zijn er nog vele aanwezig, terwijl er landelijk vrij veel
processen-verbaal van verificatie zijn.
In sommige gevallen bieden de minuutplans nog en
kele specifieke gegevens, die kadastraal nauwelijks ter
zake zijn, zoals markescheidingen, allerlei plaatselijke
benamingen, topografie in de vorm van aanduidingen
voor heggen, bomen, molens, grenspalen, hoogten,
terwijl op de Franse plans met letters de cultuur is
aangeduid.
Sommige landmeters zijn ware artiesten geweest: zij
versierden speciaal het schild en de noordpijl met
tekeningen en verfraaiingen. Belangrijker echter is het
gedetailleerde beeld dat de kaarten geven van de si
tuatie zoals deze anderhalve eeuw geleden bestond.
Daardoor bieden ze samen met de registers de moge
lijkheid om voor cultuurhistorisch onderzoek zowel
hulpmiddel als bron te zijn. Als zodanig kunnen de
minuutplans, ondanks hun tanende landmeetkundige
betekenis, een steeds belangrijker rol gaan spelen.
Er is dus m.i. alle reden voor om deze kaarten, hoe erg
ze in het verleden in sommige gevallen ook zijn ge
maltraiteerd, met alle zorgvuldigheid te behandelen,
en ze te bewaren ten behoeve van allerlei oudheid
kundig en wetenschappelijk onderzoek.
Bronnen (voor zover niet in de tekst genoemd)
Beth, J. C. Het Kadaster gedurende het tijdvak 1814-1843. Ned.
Arch. Blad nr. 3 1907/8.
Decreten en Besluiten van Z.M. den Koning van Holland.
Hessels, J. T. Het Kadaster tijdens de Bataafse Republiek en het
Koninkrijk Holland. K en L 1891/3. (N.B. Blijkens een aantekening
op p. 1891/64 was abusievelijk ,,het Koninkrijk der Nederlanden" in
plaats van „het Koninkrijk Holland" als titel boven het artikel ge
plaatst).
Koopman, W. 160 jaar geleden. NGT Geodesia 1980/227-231 en
265-267. Helaas wordt hierin niet vermeld waar de gegevens te
vinden zijn; vermoedelijk in het Alg. Rijks Archief te Den Haag.
Poelman, H. A. Het Kadasterarchief. Verslagen omtrent 's Rijks
Oude Archieven XLI, 2e deel 1918 (p. 354-416).
V. d. Poll, J. Verzameling van vaderlandsche wetten en besluiten
enz. 1798-1810. Amsterdam 1840 (p. 433).
Rijksarchief Utrecht, Rechterlijke Archieven: Hof van Utrecht no.
274. Archief van de Provincie Utrecht nr. 8805 B (Corr. v. d. Gou
verneur betr. het Kadaster) 1826-1843. Hypotheekbewaarders
1811-1838 no. 471-512. Topografische Atlas: nr. 136-1: Maatboe-
ken en figuratieve kaarten uit 1809-1811. no. 136-2: 95 kaarten uit
1810-1811no. 136-3: 105 kaarten uit 1818, 1819 en 1821
Scheffer, A. Het „Hollandse Kadaster". NGT 1977/17.
Soutendijk, A. De Hypothecaire en Kadastrale Boekhouding. Deel
II 1916, bewerkt door J. Mulder (p. 114, 115, 152, 163 en 210).
De Vos, M. Het Kadaster en de Boekhouding op de Hypotheken.
1902 (p. 17, 27, 28 en 29).
182
NGT GEODESIA 81
