JONG GEODETISCH DESKUNDIGE
Gezocht:
activiteiten en de fraaie nieuwe Willemsbrug (deze nieuwe oever
verbinding werd in juli van dit jaar geopend)
Er waren echter ook duidelijke sporen van vergane glorie zichtbaar.
Oude vervallen pakhuizen en ingestorte kaden. Met aan vroeger tij
den herinnerende namen als "Blaauwhoed Veem" (met twee a's!),
„Holland Amerika Lijn", e.a.
Omdat het traditie is dat excursies van de VVL met mooi weer
plaatsvinden, waren ook dit keer door de organisatoren goede af
spraken met de weergoden gemaakt. Slechts diegenen, die na half
vijf hun auto, tram of trein niet hadden bereikt, merkten dat die
goden hun (hemel-)water maar nét hadden kunnen ophouden. Al
met al een gezellige en geslaagde dag voor gasten en gastheren!
P. Miete
RAYONBIJEENKOMST NGL IN UTRECHT
Nieuwe ontwikkelingen in de Satelliet-Geodesie
„Ruimte-geodesie kan op tal van landmeetkundige vragen antwoord
geven met een steeds grotere precisie", aldus prof. Aardoom in zijn
voordracht voor het rayon Utrecht van het NGL op 1 juni j.l. Op dit
moment vliegen diverse geodetische satellieten in vrij constante ba
nen om de aarde, waarvan sommige zijn voorzien van zeer geavan
ceerde apparatuur voor verschillende soorten waarnemingen.
Relatieve plaatsbepaling, gravitatieveldmetingen, getijde-verande
ringen, draaiïng van de aarde en schommeling van de rotatie-as zijn
zaken waar de ruimte-geodesie zich de afgelopen vijftien jaar mee
heeft beziggehouden.
Nieuw in deze ontwikkeling is de opname van het zeeniveau.
Zeetopografie in kaart
Satellieten zijn tegenwoordig nl. uitgerust met radar waardoor het
mogelijk is gedurende een rondgang het zeeniveau continu te me
ten. Uit deze talrijke echopeilingen wordt het gemiddelde zeeniveau
per raai bepaald. Na verschillende passages ontstaat een beeld van
de oceaan met hoogtelijnen als op een topografische kaart. Men
verwacht uit vergelijking tussen opnamen van de zeetopografie en
van de geoïde over verschillende perioden, veranderingen in de
zeestromen te kunnen voorspellen; van evident belang voor de zee
vaart maar ook voor oceanografen.
Naar een precisie van 3 cm
Prof. Aardoom schetste in het kort de ontwikkeling van de ruimte-
geodesie. In het begin alleen richtingsmetingen uit twee of meer
stations, bij voorkeur gelijktijdig; thans aangevuld met laserstraal
metingen naar satellieten waarbij het niet nodig is uit meer stand
plaatsen gelijktijdig waar te nemen. Door het nauwkeurig kunnen
beschrijven van de baan van de satelliet is de precisie van het
plaatsbepalen extreem toegenomen. In 1965: 10 m; in 1975: 1 m;
in 1980: 10 a 15 cm; dit geeft aan dat de mogelijkheden voor de
ruimte-geodesie enorm zijn.
De grens van ,,3 cm" denken de wetenschappers in 1985 te berei
ken. En ofschoon deze fabelachtige nauwkeurigheid weinig zal ver
anderen aan huidige procedures wordt wel een nieuw terrein ge
opend voor bijv. deformatie-metingen in de aardkorst.
Nodig voor deze 3 cm-grens is wel een nog nauwkeuriger bepalen
van de baan op ieder moment. Dat betekent uitbreiding van het aan
tal volgstations. Of liever een betere verdeling van de huidige plaat
sen over het totale aardoppervlak. Thans staan deze volgstations
voornamelijk in West-Europa en Noord-Amerika. Een oplossing
voor dit probleem zou het introduceren van verplaatsbare laser
systemen zijn.
Mobiele laser-systemen
In Nederland is een blauwdruk gereed waarbij het laser-systeem zo
is gemoduleerd en gecomprimeerd dat verzending per vliegtuig,
eventueel in een kleine truck, naar de meeste vliegvelden in de
wereld mogelijk wordt. Binnen één dag is het mobiele laser-systeem
operationeel.
Vergelijking tussen een vaste opstelling, zoals in Kootwijk, en een
mobiel systeem laat de verschillende mogelijkheden en beperkingen
zien.
vaste opstelling
mobiel laser
Kootwijk
systeem
nauwkeurigheid
10 15 cm
1 2 cm
aantal metingen
5 15
60 180
calibratie nauwkeurigheid
3 cm
3 mm
afstand bereik
600-40.000 km
600-9.000 km
Bewegen de continenten?
Deze vraag kan binnen afzienbare tijd worden beantwoord. Of
schoon thans een uiteendrijven van de continenten op één tien cm
per jaar wordt geschat en puur geodetisch dus nauwelijks interes
sant om te meten, is wel van belang wat de tektonische platen op
onze aarde doen. Vooral omdat op de breuklijn van deze starre pla
ten de meeste aardbevingen plaatsvinden. De veranderingen tus
sen punten langs deze platen-blokken zijn onregelmatiger.
In Amerika is uit deformatie-metingen tussen San Diego en Quincy
in Californie, een afstand van 900 km, een jaarlijkse verandering van
i 8 cm geconstateerd, veroorzaakt door beweging langs de San
Andreas Breuk.
In dit kader is in Europa een samenwerkingsprogramma gestart
voor deformatiemetingen in het oostelijk deel van het Middelandse
Zeegebied ter bepaling van de veranderingen in de daar aanwezige
starre plaat. Hieraan zal ook Nederland deelnemen. Uit dit onder
zoek denkt men later voorspellingen te kunnen verrichten over de
aardbevingen die nu vrij onverwacht plaatsvinden (denk aan Skopje
en Napels).
Concurrentie van de radio-astronomen
De satelietgeodeten werken met laserstralen en dat vereist mooi
weer om afstandsveranderingen en verschillen te kunnen meten.
De radiosterrekunde kent deze beperking niet. Het meten van radio-
interferentieverschillen ligt al in de orde van beter dan één nanosec,
ongeveer 30 cm. En deze ontwikkeling gaat door, aldus prof. Aard
oom. Een beperking is hier de atmosferische refractie en de ex
treem nauwkeurige tijdsvergelijking. Voor een dergelijke nauwkeu
rige tijdsoverdracht naar meer stations kan echter een satelliet wor
den ingeschakeld.
Sterrewacht als gastheer
De voordracht van prof. Aardoom werd gehouden in het oude
collegezaaltje van de Sterrewacht van de RU Utrecht. Een gewel
dig suggestieve omgeving om te praten over de ruimte en zich te
wanen tussen de sterren. De talrijke vragen van de dertig geïnteres
seerde toehoorders duiden op een groeiende belangstelling voor
de plaatsbepaling via ruimte-geodesie en de gevolgen voor onze
eigen landmeterij.
De gelegenheid om aan het eind van de avond een rondgang langs
het instrumentarium te maken, werd door een ieder als een fraaie
afsluiting van een geslaagde studieavond gezien. Veel waardering
was er voor de heer Heinze en twee studenten van de Sterrewacht,
die enkele enthousiastelingen tot na middernacht begeleidden om
de manen van Jupiter en de ringen van Saturnus door eigen waar
neming te kunnen laten aanschouwen.
W. Bloksma
(TH-Delft of HTS-Utrecht)
t.b.v.: landmeetkundig terreinwerk in Boven Volta,
onder overdracht van kennis aan Boven-
Voltaanse landmeetkundigen van het Institut
Gégraphique de Haute Volta (IGHV);
taal: Frans;
voor: 2 jaar, in het kader van ontwikkelings
samenwerking tussen Nederland en
Boven Volta, waarbij steun gegeven
wordt aan de oprichting van het IGHV
door het Nederlandse Ministerie voor
Ontwikkelingssamenwerking
Inlichtingen
Prof. ir. J. VISSER
ITC
Enschede - Telefoon 053-320330, toestel 340
330
NGT GEODESIA 81
