gepartitioneerd. Een kenmerkend verschil met andere
programmasystemen voor vereffening van aerotriangu-
laties is, dat wordt gewerkt met het niet-gereduceerde
stelsel van normaalvergelijkingen.
Na de kleinste kwadratenvereffening vindt toetsing van
de waarnemingen en paspuntcoördinaten plaats volgens
de B-methode van toetsen (data snooping). Hierbij
wordt een van SCAN II afwijkende, in het specifieke pro
bleem van de fotogrammetrische vereffening aanzienlijk
snellere rekentechniek toegepast [Schwarz e.a., 1982],
In fig. 6 wordt de verwerkingsgang van een triangulatie
door het vereffenings- en toetsingsprogramma weer
gegeven:
DATA SNOOPING
FOUTOPSPORING
WIJZIGING INVOER
JA
PSEUDO KLEINSTE
KWADRATEN
VEREFFEN ING
DEFINI
COÖRC
T I E V E
INATEN
Fig. 6. Vereffening en toetsing.
Bij de eerste vereffening krijgen de paspunten, afhanke
lijk van de nauwkeurigheidsklasse waarin ze werden in
gedeeld, een verdeling mee in de vereffening; ze krijgen
derhalve ook een correctie en worden vervolgens, even
als de fotogrammetrische waarnemingen, getoetst. Na
aanvaarding worden de paspunten ten behoeve van de
definitieve coördinaatberekening als niet-stochastisch
verondersteld.
De programma's bezitten een hoge graad van gebrui
kersvriendelijkheid.
Voor de vooraf op te geven a priori precisie-parameters
van de fotogrammetrische waarnemingen en de paspun-
(1 W 4 bytes)
ten, worden voor de normale produktie default-waarden
gebruikt. Bij de opstelling van de variantiematrix van de
waarnemingen wordt rekening gehouden met de model-
schaal en de meeteenheid (deze mogen per model
variëren).
Default-waarden worden in de normale produkten ook
gebruikt voor het significantie-niveau a0 (0,001) en het
onderscheidingsvermogen (30 (0,80) van de toets. Zo
nodig kunnen in bijzondere gevallen afwijkende waarden
worden opgegeven.
Ten behoeve van de foutopsporing worden niet alleen de
w-toetsgrootheden uitgevoerd, maar ook de correcties
aan de modelcoördinaten op terreinschaal (zie de bij
lagen 1 en 2 aan het eind van dit artikel).
De voor de vereffening en toetsing benodigde computer
geheugenruimte bedraagt:
FOTEF 2: (130 0,25 n) kW
FOTEF 3: (130 0,45 n) kW
waarin n het aantal te vereffenen modellen is.
De rekentijden van de programma's (CPU load, 10), zo
als deze op de RWS-DIV Sperry UNIVAC 1100 computer
draaien, bedragen:
FOTEF 2: vereffening 5 sec/model
toetsing 5 sec/model
FOTEF 3: vereffening 10 sec/model
toetsing 10 sec/model
Opgemerkt zij dat de rekentijden voor de toetsing voor
alsnog schattingen zijn, omdat de implementatie van de
snelle toetsingsrekenmethode ter vervanging van de
momenteel gebruikte, van SCAN II afgeleide procedure,
nog niet is voltooid.
5. De onderzoekprogramma's
De produktieprogramma's FOTEF 2/3 zijn beperkt tot
vereffening en toetsing en leveren min of meer als bij-
produkt de interne betrouwbaarheid (grenswaarden van
de waarnemingen). Met de onderzoekversies kunnen
precisie en naast de interne ook de externe betrouwbaar
heid van fotogrammetrische constructies worden onder
zocht.
Ten behoeve van onderzoek naar precisie worden de
varianties van de vereffende coördinaten berekend.
Ten behoeve van onderzoek naar betrouwbaarheid wor
den behalve de grenswaarden (interne betrouwbaarheid)
ook de z.g. X-waarden (externe betrouwbaarheid) van
de waarnemingen berekend.
6. De toepassing van FOTEF bij de Meetkundige
Dienst
FOTEF 3 is in de produktie ingeschakeld sinds de zomer
van 1981, de twee-dimensionale versie sinds maart 1982.
Uiteraard moet nog veel ervaring worden opgedaan. Het
gaat niet alleen om de invoering van een ander pro
gramma, maar invoering van FOTEF betekent de eerste
toepassing van data snooping in een fotogrammetrisch
produktiebedrijf.
Niettemin zijn de eerste ervaringen erg positief. Zoals in
middels is gebleken, dat toepassing van data snooping in
terrestrische netwerken leidt tot een scherpere, beter
gefundeerde en meer objectieve opsporing van fouten,
zo mogen soortgelijke resultaten in de fotogrammetrie
zeker worden verwacht.
Naast volledige inschakeling in de produktie is boven
dien een begin gemaakt met onderzoek naar precisie en
MODELLEN
PASPUNTEN
KLEINSTE KWADRATEN
VEREFFENING
NGT GEODESIA 82
315
