vooral bij het afdrukken. Zo zijn er in Afrika met zijn 51
landen waarschijnlijk slechts twee laboratoria waar men
dit grote formaat kleurenfilm kan afdrukken en vergro
ten. Eén in Nairobi in de „Regional Remote Sensing
Facility" van het „Regional Centre for Services in Sur
veying and Mapping", en één in het „Centre Regional
de Télédétection" in Ouagadougou. Helaas is het bijna
altijd zo dat, ondanks de fraaie namen van deze centra,
de luchtfilms de grens van het eigen land niet over
mogen. Voor het hanteren van groot-formaat kleuren
films is Afrika als geheel „onderontwikkeld", en Afrika
niet alleen!
Ondanks de beperkingen die de atmosfeer, de omgeving
en de mensen het fotovliegen opleggen, kan er op de
ene of andere manier toch voor worden gezorgd dat
professionele luchtfotografie wordt uitgevoerd en dat
metrische, groot-formaat luchtfoto's worden gemaakt,
al gebeurt het niet altijd naar wens.
3. Over het gebruik van luchtfoto's
Over het gebruik van luchtfoto's is veel te zeggen, vooral
m.b.t. het gebruik in de Derde Wereld-landen. Daartoe
behoef ik slechts het werk van de verschillende afde
lingen en cursisten van het ITC te noemen, maar voor
deze studiedag heb ik een andere benadering gekozen.
Topografische kaarten worden in vele landen wel uit
luchtfoto's gemaakt en veelal door de eigen mensen, in
een nationale kaarteringsdienst, „survey department",
„mapping agency" of hoe ze zoal mogen heten.
De heer De Henseler van de „Cartography and Informa
tion Services Branch" van de VN te New York heeft
vorig jaar in een voordracht op het ITC ter gelegenheid
van het afscheid van prof. Ormeling gezegd, dat van de
135 miljoen km2 landoppervlak van de aarde momenteel
nog niet de helft topografisch is gekaarteerd op schaal
1 50 000. Op deze handige en voor maatschappelijk ge
bruik interessante schaal komt er per jaar zo'n anderhalf
procent bij, zodat het zeker nog tot na het jaar 2000 zal
duren, voordat de wereld tenminste éénmaal op dit soort
bladen vastligt. Dit klopt met een onafhankelijke obser
vatie van één land, nl. Ethiopië, waar de planning voor
de produktie van juist deze kaart tot het jaar 2020 door
loopt.
De heer De Henseler wijst er overigens m.i. terecht op,
dat dan waarschijnlijk zal blijken dat de standaardserie
topkaarten niet meer de maatschappelijke behoeften zal
dekken, nog afgezien van het door hem niet vermelde
verschijnsel dat kaarten ook verouderen. In de toename
van 1 Vi is dus niet de afname verdisconteerd, die
voortvloeit uit „outdatedness", „out-of-print" zijn, uit
verkocht zijn, en uit verlies en rampen.
Toch gebeurt er dus wel wat op wereldschaal en men
kan ook nu nog in de trant van prof. Schermerhorn ver
klaren, dat deze kaarteringsactiviteit op zichzelf geno
men het gebruik van luchtfoto's maatschappelijk recht
vaardigt en zinvol doet zijn.
Parallel aan de topografische kaartering heeft zich het
gebruik van luchtfoto's ontwikkeld voor thematische
kaarteringen van een land, zoals voor het maken van
bodemkundige, geologische, hydrologische, vegetatie-
en landgebruikkaarten. De indruk bestaat dat dit gebruik
aan belangrijkheid nog steeds wint.
Beide surveyingactiviteiten betreffen in het algemeen
het vergaren van gegevens over een land, de inventa
risatie van potentiële hulpbronnen, de evaluatie van
NGT GEODESIA 83
mogelijkheden voor hun ontwikkeling èn de monitoring
van menselijke activiteiten en van procesmatige veran
deringen in het milieu.
Het is niet aan mij, als niet-fotogrammeter, om wereld
wijd een schatting te maken van de relatieve betekenis
van beide categorieën in maatschappelijke zin, maar uit
de aanvragen voor advisering die bij het ITC binnen
komen en betrekking hebben op de Derde Wereld
landen, moet ik concluderen dat thematische kaarte
ringen een heel belangrijke toepassing vormen voor
luchtfoto's. En dan zijn andere toepassingen, zoals voor
regionale planning, voor „settlement surveying", voor
weg- en waterbouw en voor andere civiele activiteiten
nog niet genoemd. Wel realiseer ik mij, dat voor niet-
topografische toepassingen de topkaart veelal de „base
map" zal zijn, mits deze dan wel beschikbaar is op de ge
schikte schaal. Waar geen base-map beschikbaar is,
wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van lucht
foto's en satellietbeelden om een min of meer gecontro
leerde geografische basis te verschaffen.
De volgende gebruiksaspecten zijn van belang voor deze
studiedag:
Luchtfoto's voor thematisch werk worden gebruikt door
academisch gevormde specialisten, die daarbij veelal
slechts een eenvoudige spiegelstereoscoop en contact-
afdrukken op papier hanteren.
Voor topografische en andere toepassingen, waar het
om geometrische nauwkeurigheid gaat, worden in
hoofdzaak technisch opgeleide operateurs ingezet die
echter aan grote en dure instrumenten werken. Hoewel
het lijkt of door de dure apparatuur en de hoge specia
lisatiegraad de eerder genoemde penetratie van lucht
foto's in de samenleving sterk wordt beperkt, zijn de pro-
dukten die uit hun werk voortkomen zoals kaarten en
beschrijvingen van belang voor een groot publiek.
Toch is het jammer, dat grote groepen in de samen
leving onvoldoende gelegenheid wordt geboden om zelf
met luchtfoto's te werken en deze voor eigen doeleinden
te interpreteren.
Of het relatief geringe gebruik buiten professionele krin
gen aan de luchtfoto's als zodanig ligt of aan het epithe
ton „metrisch", is nog niet duidelijk, al wijzen de teke
nen erop dat het grote formaat van de foto's wel een
rem op een wijdere verspreiding vormt. In technische zin
is dit gemakkelijk te zien, denkt u maar aan het af
drukken, het vergroten en vooral aan het verzenden per
post. Maar ook van overheidswege wordt verspreiding
vaak uitermate krachtig afgeremd, nl. onder het motto
van „schadelijk voor de staatsveiligheid", „security",
geheime informatie.
4. Het nut en het werk
Toch zijn luchtfoto's uitermate nuttig door de bijdrage
die ze leveren tot ordening van de samenleving.
Voor het internationale recht bestaat een land pas echt,
wanneer het o.a. een voldoende nauwkeurige beschrij
ving van het territorium en de grenzen met de buur
landen kan tonen. Kaarten dus om de eigen identiteit te
bevestigen; topografische kaarten vooral, met daarin
administratieve grenzen en namen van rivieren, plaatsen
en streken in een officieel geaccepteerde taal. In plaats
van uit luchtfoto's gemaakte kleinschalige kaarten zou
den orthofoto's dienst kunnen doen, vooral in gebieden
waar weinig topografisch benoembare objecten voor
komen.
Voor het nationale recht, bijv. dat met betrekking tot
eigendom van grond en opstanden en het grondverkeer,
75
