Afscheid van prof. ir. G. A.
van Wely
Een fotokaart van Nederland - nu of nooit?
,,0p één na kende ik ze allemaal". Een uitspraak van
prof. Van Wely, enkele dagen na zijn afscheid als hoog
leraar in de Landmeetkunde en Fotogrammetrie aan de
Landbouwhogeschool te Wageningen. Een opmerkelijke
uitspraak, als het overweldigende aantal belangstellen
den in aanmerking wordt genomen dat aanwezig was tij
dens zijn afscheidscollege in de Aula van de LH Wage
ningen en de daaropvolgende afscheidsreceptie op 3
maart 1983. Minder opmerkelijk is zo'n uitspraak echter
voor hen die de mens achter prof. Van Wely kennen.
Van hem kan worden aangenomen dat hij ze inderdaad
kende. Door respect voor en interesse in het denken en
doen van hen die zich in alle geledingen bezig houden
met het vakgebied landmeetkunde en fotogrammetrie
(en ver daarbuiten), dwong hij respect af door zijn een
voud en wist hij verbindingen te leggen op punten waar
ogenschijnlijk grote kloven aanwezig waren. Hij kende
ze allemaal, en hun maatschappelijke waarden.
De Aula was tot en met de laatste stoel bezet toen de
Rector Magnificus, prof. dr. C. C. Oosterlee, namens de
Hogeschool het woord richtte tot de scheidende hoog
leraar en hem tevens verzocht zijn afscheidscollege te
houden. De tekst van dit college is hierna volledig op
genomen. Aansluitend hierop werden een drietal af
scheidstoespraken gehouden door dr. ir. Richardus, ing.
W. Eimers en ir. L. A. Koen namens respectievelijk de
Vakgroep Landmeetkunde van de LH Wageningen, de
landmeetkundige verenigingen in Nederland en de voor
lopige Centrale Kaarteringsraad. Deze drie toespraken
zijn eveneens in dit nummer opgenomen.
Tijdens een druk bezochte receptie bestond de gelegen
heid om prof. Van Wely en zijn vrouw te complimente
ren.
J. J. Schijf
(Afscheidscollege op 3 maart 1983 door prof. ir. G. A. van Wely)
In een tijd waarin in de landmeetkunde en kartografie veel aandacht
wordt gewijd aan geautomatiseerde digitale methoden, zowel voor
de verzameling, verwerking als bewerking van gegevens, is het
gewaagd ten tweeden male aandacht te vragen voor een ogen
schijnlijk simpele wijze van gegevensverzameling en presentatie, nl.
die met behulp van inhoud en vorm van het fotografische beeld.
Ten tweeden male, omdat ik precies twaalf jaar geleden op deze
plaats een eerste college, toen les geheten, hield over „de foto
kaart" en ik nu, alsof er geen andere interessante onderwerpen
zouden zijn, dit verhaal vervolg met het onderwerp „een fotokaart
van Nederland nu of nooit?". Aan het eind van deze titel staat
een groot vraagteken. Dit slaat niet op mijn persoonlijke bijdrage
aan dit onderwerp of op het feit, dat ik beslist geen derde gelegen
heid zal krijgen vanaf deze plaats daar iets over te zeggen, maar het
wordt wel veroorzaakt door die veel grotere aandacht die digitale
gegevensbestanden krijgen en de dienovereenkomstige toekomst
verwachtingen met betrekking tot het kaartgebruik.
Net als in een gewone collegereeks zal een aantal toehoorders de
vorige maal (in dit geval in 1971) hebben bijgewoond en zullen er
velen zijn die voor de eerste maal van dit onderwerp kennis nemen.
Het verschil met een normaal college is, dat ik u niet uitnodig tot
discussie of interruptie, hoewel er juist nu misschien enige toehoor
ders zijn die hiervan graag gebruik zouden willen maken. Wèl in
overeenstemming met het normale onderwijs is een verwijzing
naar, of het zo nu en dan teruggrijpen op het behandelde in de
vorige les, om met meer vrucht enige lijnen door te kunnen trekken
en in deze korte tijd wat gefundeerder enige gedachten te kunnen
ontwikkelen.
Eén van de methoden om kaarten te rubriceren, vooral gebruikelijk
in landmeetkundige kringen, is te duiden op de uitvoeringswijze.
Daarnaast zijn er andere indelingen, bijv. naar schaal, inhoud of
begrenzing. Gelet op de uitvoeringswijze kon men vroeger volstaan
met twee typen: lijnenkaarten en fotokaarten. Lijnenkaarten zijn
niet gebonden aan de opmetingsaard. Deze kan terrestrisch of
fotogrammetrisch zijn; de vervaardiger heeft in het terrein (of op
een enkele foto, of in een stereoscopisch fotobeeld) datgene wat
hij wil voorstellen geïnterpreteerd en geïdealiseerd tot lijnen.
Fotokaarten gebruiken het fotografische beeld van een lucht
opname voor de uitvoering als kaart. Er wordt gewoonlijk wel mee
gemanipuleerd (anders geprojecteerd, op schaal gebracht enz.) en
er kan iets aan worden toegevoegd, maar de herkenbaarheid van
het fotobeeld blijft essentieel.
Hiernaast is een derde type kaart gekomen door de opname- en
verwerkingstechnieken van de teledetectie. Als verzamelnaam wil
ik hiervoor het woord „telekaarten" gebruiken. Gedetailleerd spre
ken we over radarkaarten, thermografische kaarten, vidiconkaar-
ten, MSS (multispectral scanning)-kaarten in verschillende uitvoe
ringen, enz.
Zoals uit deze opsomming blijkt, wordt hierbij, naast de fotogra
fische methode, gebruik gemaakt van andere opnametechnieken,
die vanuit de lucht of ruimte de plaats van topografische elementen
vastleggen door registratie van de uitgezonden of gereflecteerde
energie. De mogelijkheden om dit te doen, vinden plaats in een veel
breder deel van het elektromagnetische spectrum dan alleen het
gedeelte van het zichtbare licht of de fotografisch gevoelige
emulsie.
Het resultaat kan digitaal worden vastgelegd, maar het kan ook
worden omgezet in fotografische beelden, die evenwel, door hun
geheel andere ontstaanswijze, geometrisch sterk verschillen van
het ons bekende centraal-projectieve beeld van de fotocamera.
Voor de kaartvervaardiging staan deze technieken ten achter bij de
luchtfotografie. Zij vormen geen algemeen vervangingsmiddel,
maar wel een enorme bron van informatie.
Het is vanmiddag niet de gelegenheid en zeker niet mijn taak in te
gaan op de rol van de geodeet of kartograaf in de teledetectie.
Toch meen ik deze technieken te moeten noemen, omdat vele er
van uitmonden in de presentatie van fotokaarten of produkten, die
er een sterke gelijkenis mee vertonen. Ik zal me beperken tot de tra
ditionele vormen van luchtfotografie en fotogrammetrie, te meer
omdat ik vooral wil wijzen op toepassingen in Nederland. Er is voor
122
NGT GEODESIA 83
