Toespraak ter gelegenheid
G. A. van Wely
van het afscheid van prof. ir.
begin af medewerken. Bij de samenstelling van de projectgroep
wordt hiermee rekening gehouden.
Bij de meningsvorming en bestudering van de mogelijkheden zal
het kostenvraagstuk een grote rol spelen. Daarom is het goed
materiaal dat reeds aanwezig is, of een rol kan spelen bij de vervaar
diging van dit kaarttype, te inventariseren.
Allereerst moet in dit verband melding worden gemaakt van een
niet te verwaarlozen en zeer te waarderen opzet die de Nederlandse
vertegenwoordiging van de Duitse firma Hansa Luftbild vanaf 1972
heeft gegeven aan de Systematische Fotokaart van Nederland
1 5 000. In dit systeem is gekozen voor een afbeelding van 2 x
2 km van het Rijkscfriehoeksnet. De indeling is hierdoor verwant
met die van de GBKN 1 2 000, die 1 x 2 km van hetzelfde net als
eenheid heeft.
De oppervlakte van Nederland kan op deze wijze op ca. 9 000 kaar
ten worden afgebeeld, waarvan bijna 40% reeds is uitgevoerd en
een deel zelfs al een- of tweemaal is vernieuwd.
Het fotobeeld is afgeleid uit speciaal hiervoor uitgevoerde foto-
vluchten, die soms worden gecombineerd met andere opdrachten.
De opnameschaal is 1 12 000 en de langsoverlapping in de stroken
bedraagt 83%. Hierdoor is geen montage van fotodelen nodig. De
ontschranking vindt plaats door inpassing op het tot 1 5 000 ver
grote beeld van de 1 10 000 topografische kaart. Orthofoto-
projectie kan worden toegepast o.a. met profielen uit de Hoogte-
kaart van Nederland.
Een voorbeeld waar met deze kaart wordt gewerkt, is te vinden in
de gemeente Apeldoorn, waar de kaartinhoud onder meer is ge
bruikt voor het aanvullen van bestemmingsplankaarten 1 5 000
van het buitengebied. Hoewel deze systematische fotokaart een
aanwinst is en vaak in een leemte voorziet, zou een kartografische
bewerking een groot aantal gebruikers aantrekken. De huiver om
zelf foto's te interpreteren is bij technische werkers, vaak ten
onrechte, duidelijk aanwezig.
Een ander project dat kan worden betrokken in de besprekingen
rond de 1 5 000 kaart is het project „Bebouwing". De Ministers
van Financiën en Binnenlandse Zaken beheren samen het „Ge
meentefonds", waaruit de gemeenten uitkeringen krijgen van het
Rijk. De verdelingswijze is onlangs veranderd en het bebouwings
criterium (de hoeveelheid bebouwing) speelt een veel grotere rol
dan in de vroegere verdeelsleutel. Voor de berekening van deze
bebouwingsinhoud zijn regels opgesteld, die een nieuwe bepaling,
nu langs fotogrammetrische weg, tot gevolg hadden.
De uitvoering geschiedt, onder verantwoordelijkheid van de Topo
grafische Dienst, hoofdzakelijk door KLM Aerocarto, het bedrijf dat
is gespecialiseerd in digitale verwerkingsmethoden. Daartoe is het
hele land in een grootscheepse operatie in het voorjaar van 1981
Professor en mevrouw Van Wely, dames en heren,
Het spijt ons u te moeten mededelen dat de heer Van Gijsen, die
het langst met u, professor Van Wely, in onze Vakgroep heeft
samengewerkt, nl. vanaf 1947, door ernstige ziekte is verhinderd,
u bij deze gelegenheid toe te spreken. Mevrouw Van Gijsen, wilt u
uw echtgenoot onze beste wensen voor een spoedig herstel over
brengen, zodat hij zijn werk weer ten volle kan hervatten.
Professor Van Wely, voordat u bij ons weggaat, gaan wij u een
spiegel voorhouden. Zo hebben wij u gezien; het is mijn privilege
thans de reflectie namens de Vakgroep Landmeetkunde in woor
den te verbeelden.
Nu kan een spiegel onthullend zijn; evenals een foto registreert ze
zonder selectie als er niet wordt geïntervenieerd. Daarom wordt in
de dagelijkse praktijk, bijv. in damesmodezaken, een spiegel lichte
lijk gekleurd, zodat een geflatteerd beeld wordt verkregen. Het zou
met medewerking figuurlijk dan wel te verstaan van de voor
treffelijke tekenkamer van onze Afdeling, gemakkelijk zijn geweest
een zachte rose tint aan de spiegel te geven met een zo zou ik
zeggen verbijsterend resultaat. In zo'n spiegel ziet alles in de
wereld er wonderschoon en luisterrijk uit.
Ik verzeker u, het is bij u niet nodig om dit effect toe te passen. Het
is natuurlijk wel zo, dat een zekere absorptie en energieverlies in het
terugkaatsingsproces optreedt, en dat zekere aspecten straks wei
nig of helemaal niet te voorschijn zullen treden. Daarvoor is de mij
toegemeten tijd van beschouwing te kort in verhouding tot de
begeleidende „ruis" of noise".
124
binnen 2Vi maand gefotografeerd op de schaal 1 18 000. Men
heeft plannen dit regelmatig, met een 3 jaren interval, te herhalen.
De indeling is (behalve de Waddeneilanden) streng systematisch en
komt overeen met de fotovluchten die normaal voor de vernieu
wing van de topografische kaarten worden gemaakt.
Een consequentie van het gebruik van dit fotomateriaal voor
1 5 000 kaarten is de aansluiting bij de indeling en het formaat van
de 1 10 000 kaart en dus bij de gehele serie kleinschalige kaarten,
die is afgeleid van het in dit verband vreemde formaat 40 x 50 cm
op de schaal 1 50 000.
Twee vliegstroken boven elkaar bedekken nu iedere Oost-West
1 10 000 strook. Het land wordt op deze wijze bedekt door 97
Oost-West stroken. Uit één vliegstrook zouden de 1 5 000 foto
kaarten zonder montage van fotodelen kunnen worden gemaakt,
mits de langsoverlapping 83% zou bedragen. Dit laatste zou de
luchtopname ongeveer 10% duurder maken. Iedere fotokaart zou
dan 7,8 km2 op het formaat 50 x 62,5 cm afbeelden en 1/8 deel
van een 1 10 000 blad uitmaken.
Het belang van een 1 5 000 kaart, die beter aansluit bij de GBKN
en het vierkantennet van de Rijksdriehoeksmeting, zal waarschijn
lijk nooit zo groot worden gezien, dat hierdoor een geheel nieuwe
indeling en een ingreep in het vervaardigingsproces van alle klein
schalige topografische kaartseries zal volgen. Anderzijds worden
de formaten van lijnenkaarten, door de introductie van digitale
topografische bestanden, van minder belang.
Het volgende materiaal dat van betekenis kan zijn voor de uitgifte
van een gecombineerde fotolijnenkaart 1 5 000, is het digitale, of
daaruit af te leiden kartografische bestand, dat uit de hiervoor ge
noemde 1:18 000 fotografie is en wordt gemaakt door de bedrijven
KLM Aerocarto en Fugro voor het genoemde project Bebouwing.
Hetzelfde geldt voor de inhoud van de 1 12 500 interne basiskaart
van de Topografische Dienst, vooral als hier de automatisering
voortgang vindt. Daardoor zullen afbeeldingen op andere schalen,
o.a. de 1 5 000, uit het digitale bestand tot de mogelijkheden be
horen. Een combinatie met een fotokaart lijkt aantrekkelijk.
Alle genoemde projecten en werkzaamheden zouden op mogelijke
samenwerking en misschien op integratie moeten worden bezien,
nadat door een uitgebreid onderzoek bij de kaartgebruikers, duide
lijker dan tot nu toe, de meest gewenste vorm en inhoud van een
nieuw kaartprodukt gestalte heeft gekregen.
In een tijd, waarin de ontwikkeling en het streven is gericht op de
vorming van digitale gegevensbestanden, zowel voor topografie als
voor toegevoegde gegevens, is er voor een pure fotokaart mis
schien weinig plaats meer. De combinatie van foto- en lijnenkaart,
en vooral van de orthofoto- en lijnenkaart, als deze berust op
gegevens uit een digitaal bestand, lijkt daarentegen zeker toekomst
te hebben.
Er is een boek te vinden in de bibliotheek van John Love, geschre
ven in 1688, met de titel: „Geodesy or the Art of Surveying and
measuring of land made easy". In zijn inleiding schrijft hij: „What
would be more ridiculous, than for me to go about to praise an art
that all mankind know they cannot live peaceably without? For how
could men set down to plant without knowing some distinction and
bounds of their land? Besides the many profits this art brings to
man, it is a study so pleasant, and affords such wholesome and
innocent exercise, that we seldom find a man that can ever lay
aside the study of geometry and geodesy once he entered himself
into it".
Ik ben het ermee eens, dat een geodeet de meetkunde nooit geheel
van zich af kan zetten. Daarop voortbordurend, zal ik proberen het
spiegelbeeld (althans gedeeltelijk) in meetkundige termen te be
schrijven. Moeilijk zal ik het (geloof ik) niet maken. Dit ter gerust
stelling; maar een beetje vakjargon komt er wel aan te pas.
Als men uw manier van werken en de gebieden van interesse be
schouwt tijdens de nu 40-jarige periode die u met de Landbouw
school verbonden bent geweest, komt in grote trekken het getal
drie, duidelijk systematisch in een driehoekige figuratie te voor
schijn. Deze manier van werken heeft betrekking op elk van de drie
straks te noemen interessegebieden.
We kunnen het ontwerpen van een project in de geest symbolisch
voorstellen door een driehoek, waarbij bij de basishoekpunten, in
plaats van de letters A en B, respectievelijk de begrippen van het
NGT GEODESIA 83
door dr. ir. P. Richardus.
