ma forma) worden beschouwd, vormen zij slechts een
gering onderdeel (dit is iets anders dan een gering be
drag). Eventuele hogere opnamekosten bij scanning
t.o.v. fotografie zullen mogelijk, indien dit vergaande
optimalisering van de verwerking bewerkstelligt, in dit
totaal opgaan. En dat is een verwachting die op lange
termijn wordt gekoesterd. Men denke er in dit verband
wèl aan dat de aanloopkosten bij de verwerking van
scannergegevens, door de noodzakelijke digitale verwer-
kingsapparatuur, hoger liggen dan bij fotografie, waar
densiteiten met betrekkelijk eenvoudige apparatuur kun
nen worden gemeten. Hiernaast zou de hoeveelheid te
verwerken scannergegevens bij een grootschalige toe
passing als voor de plantsoenendienst van een grote
stad als Den Haag gigantisch zijn.
Het oog was in het voorgaande medegericht op de scan
ner. Hoewel deze techniek voor de in dit artikel beschre
ven toepassing in de toekomst zeker nog interessant zal
worden, beperkt deze serie zich tot de kleureninfrarood
fotografie.
5. Opname van kleureninfrarood fotografie
Het bedrijfsmatig uitvoeren van luchtfotografie is een ris
kante aangelegenheid. De typerende bedrijfsmiddelen
en omstandigheden zijn multi-problematisch: de door
gaans slechte weersomstandigheden in ons land is één
van deze factoren. Het is hierbij trouwens niet het ge
ringe aantal goede opnamedagen, maar het onvoorspel
bare karakter van dit aantal, dat lastig is. Immers, was
dit aantal gering maar wel voorspelbaar, dan zou ten
minste een goede planning mogelijk zijn.
Het personele aspect speelt ook een rol: een opname
vliegtuig, met bemanning, wordt voor een gering ge
deelte van de capaciteit gebruikt. Voor de bemanning is
de „wachttijd" tussen vluchten vaak lang. Het zijn hier
niet alleen de kosten van het personeel die om een inzet
van deze mensen elders in het bedrijf vragen, maar dit is
tevens noodzakelijk om het moreel hoog te houden.
Immers, lange tijd nietsdoen en vervolgens adequaat,
met grote inzet handelen, is geen eenvoudige opgave.
Een belangrijk gedeelte van dergelijke problemen kan
worden opgelost door het werkterrein van het opname-
bedrijf te verbreden: dat geeft de mogelijkheid de men
sen op verschillende plaatsen binnen het bedrijf tewerk
te stellen. Dit voorziet in een spreiding van risico's die
zijn uitwerking heeft (of: moet hebben) op de kosten van
de produkten. Een breed werkterrein (opname èn ver
schillende vormen van verwerking) kan ook noodzakelijk
worden geacht om goede kwaliteit te kunnen leveren.
Bij de voorbereiding van een opnamevlucht spelen vele
zaken een rol. Een aantal punten kunnen van belang zijn
om in de specificaties te worden opgenomen, zoals:
begrenzing van het gebied;
filmtype, met de te gebruiken filters;
opnameschaal, eventueel met de tolerantie;
brandpuntsafstand camera;
langs- en dwarsoverlap, evt. met toleranties;
opnameperiode (bijv. wel of geen blad aan de
bomen);
opnametijdstip (bijv. rond de hoogste zonnestand);
volgorde van opnemen en prioriteitsgebieden bij
grote opdrachten;
condities voor de weersomstandigheden, zoals zicht,
bewolking en wolkenschaduw;
toleranties in „roll, pitch en yaw";
fotografische kwaliteit;
NGT GEODESIA 83
beschikbaarstelling kalibratiegegevens van de came
ra;
levering van z.g. beeldmiddenoverzichten;
bijzondere eisen ten aanzien van de filmontwikkeling
en de eventuele vervaardiging van contactafdrukken;
af te leveren produkten;
levertijd.
Voor een belangrijk deel van deze aspecten gelden min
of meer algemeen aanvaarde normen; het komt in
Nederland dan ook niet vaak voor, dat voor de uitvoe
ring van luchtfotografie een contract met bijna een
limitatief aantal specificaties wordt opgemaakt. Veelal
worden, in de vorm van een opdrachtbrief of een een
voudig contract, alleen de voor die toepassing van be
lang zijnde specifieke wensen opgenomen.
Bij de opname van kleureninfrarood fotografie ten be
hoeve van een kwantitatieve verwerking gelden een aan
tal bijzondere eisen.
Een veel gehoorde opmerking is, dat bij twee verschillen
de opnamevluchten de „kleurdekking" van de opnamen
sterk varieert, en dat het onderling vergelijken van de
zelfde boom uit twee opnamen niet mogelijk zou zijn.
Inderdaad kunnen aanzienlijke verschillen in „kleur
dekking" optreden, en is visuele vergelijking van twee
verschillende opnamen lastig, zoniet onmogelijk.
De kleuren op de film zijn een afspiegeling van de werke
lijkheid, die door een aantal factoren wordt bepaald.
Aangezien zaken als de samenstelling van de atmosfeer,
de zonnestand en het stadium in het groeiseizoen sterk
bepalend zijn voor de „kleurdekking", kunnen opnames
van verschillende dagen (visueel) sterke onderlinge ver
schillen vertonen. Indien deze verschillen optreden, is
het „bijsturen" van het ontwikkelproces, ten einde
enige mate van overeenstemming tussen verschillende
vluchtopnamen te verkrijgen, een principieel onjuiste
zaak.
Om een relatie te leggen tussen de reflectie van de kroon
van een boom en de densiteit op de foto, is het nodig
een aantal parameters te bepalen en numeriek correcties
aan te brengen op de gemeten densiteiten. De invloed
van deze parameters op de densiteiten is dermate groot,
dat zonder deze correcties een zinvolle objectieve beoor
deling niet mogelijk is. Het waarom van deze correcties,
en hoe deze worden verwerkt, zal nog in de volgende ar
tikelen aan de orde komen. Hier wordt volstaan met een
opsomming van de specifieke aspecten, waarmee bij de
opname en de filmontwikkeling rekening moet worden
gehouden:
Tijdens de opslag van een kleureninfrarood film (op
de door de fabrikant voorgeschreven wijze) kan de
gevoeligheid van met name de infrarood gevoelige
laag enigszins, maar merkbaar verlopen. Om dit ver
loop te bepalen, worden nog vóór de opnamevlucht
proefstrips van de te gebruiken film belicht en ont
wikkeld. Aldus kan worden vastgesteld of bij de
eigenlijke opname de densiteiten van de drie lagen
tussen bepaalde waarden zullen liggen, hetgeen
noodzakelijk is voor het ontlenen van densiteiten aan
de foto's met een hoge resolutie. Indien nodig, kan
worden besloten tot het gebruik van kleurcorrectie-
filters bij de opname.
Tijdens de opname moet de belichting van de film in
principe constant zijn. De sluitertijd mag niet, zoals
gebruikelijk, automatisch worden ingesteld, maar
moet op één waarde worden vastgehouden. Alleen
indien de hoeveelheid licht dermate varieert, dat het
191
