micro-elektronika en de landmeetkundige apparatuur voorspelde ik
drie belangrijke ontwikkelingen, te weten de terrestrische foto-
grammetrie, de traagheidsnavigatie en de plaatsbepaling met be
hulp van satellietwaarnemingen.
Het systeem van terrestrische fotogrammetrie met behulp van een
horizoncamera is het hoofdthema van deze voordracht. Dit onder
werp zal later in deze inleiding meer in detail worden behandeld.
Het systeem met traagheidsnavigatie wordt meer en meer in de
landmeetkunde toegepast. In de Verenigde Staten van Amerika is
mij een project bekend waarbij in Dupage County de metingen ten
behoeve van de inrichting van het Kadaster met behulp van een
dergelijk systeem zijn opgenomen.
In de ons omringende landen wordt dit systeem van meting reeds
toegepast. Nederland loopt voor wat dit betreft nog enigszins
achter. Ik ben benieuwd welke dienst of welk bedrijf in ons land als
eerste een dergelijk systeem zal gaan aanschaffen. In principe is het
voertuig te duur voor kleine projecten. Vandaar dat deze auto
normaal gesproken alleen kan worden gehuurd. De Amerikaanse
landmeter die het genoemde project uitvoerde, vertelde mij dat
besparingen tot 50% werden behaald met dit systeem, maar dat de
metingen qua nauwkeurigheid nog niet worden geaccepteerd door
de National Geodetic Survey.
De derde ontwikkeling die ik u liet zien, is de plaatsbepaling met
behulp van satellietwaarnemingen, met name het NAVSTAR Glo
bal Positioning System. De ontwikkeling van deze meetmethode
ten behoeve van de landmeetkunde gaat thans zeer snel. Er zijn
reeds draagbare ontvangers van ongeveer 500 op de markt, maar
de nauwkeurigheid van de meting is thans nog geringer dan die van
de traagheidsnavigatie.
In deze laatste voordracht van het NGL congres 1983 wil ik graag
een onderzoeksproject behandelen dat betrekking heeft op de ont
wikkeling van een systeem van hard- en software voor de terrestri
sche landmeetkunde. Het project heet FRANK, een acroniem voor
Fotografische Registratie voor Analoge Beeldpresentatie en Kaart
vervaardiging.
Het initiatief tot het researchproject FRANK is genomen door de
NV Optische Industrie ,,De Oude Delft", de Afdeling der Geodesie
van de Technische Hogeschool Delft, KLM Aerocarto en de NV
Heidemaatschappij Beheer. Thans zijn bij het onderzoek betrokken
,,De Oude Delft", enkele afdelingen van de Technische Hoge
school Delft, het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium en
de Technisch Physische Dienst (TNO/TH). FRANK is een onder
zoeksproject van de Stichting SVI en wordt hoofdzakelijk gefinan
cierd door het Directoraat-Generaal van Wetenschapsbeleid.
Met behulp van het systeem FRANK kunnen drie eindprodukten
worden vervaardigd:
grootschalige topografische kaarten en/of digitale topogra
fische gegevensbestanden;
aanvullingen op langs fotogrammetrische weg vervaardigde
kaarten of gegevensbestanden;
dynamische beelden van bebouwde en onbebouwde gebieden
die zijn geregistreerd op optische videoschijven en worden ge
presenteerd op beeldschermen. Deze beelden simuleren een
autorit door of een helicoptervlucht boven deze gebieden.
Het systeem FRANK is geïnspireerd door drie researchprojecten, te
weten het Horizoncamera-project van ,,De Oude Delft" en de Af
deling der Geodesie, het Movie Map-project van het Defence Ad
vanced Research Project Agency in Arlington - USA, en CAESAR
dat een gezamenlijk project is van de Technisch Physische Dienst
(TPD) en het Nationaal Lucht- en Ruimtevaart Laboratorium
(NLR). Voor een goed begrip van het systeem FRANK zullen deze
drie projecten in het kort worden besproken.
Het Horizoncamera-project
Bij ,,De Oude Delft" is in 1956 een prototype van een terrestrische
camera (HOCA, zie fig. 1) ontwikkeld. Met deze camera kunnen
foto's worden opgenomen van bijna de gehele horizon (355°). In
fig. 2. is een gedeelte weergegeven van een 355°-opname.
Op basis van deze HOCA is indertijd door mij een systeem van ter
restrische fotogrammetrie ontwikkeld.
Als op regelmatige afstanden in een straat opnamen met de HOCA
worden gemaakt, komen op deze foto's identieke punten voor, zo
als hoekpunten van huizen, lantaarnpalen, enz. Door het meten
van de richtingen naar deze punten kunnen de coördinaten hiervan
in principe worden berekend. Ten behoeve van de berekening van
coördinaten van de gemeten punten en voor de berekening van de
precisie en de betrouwbaarheid van deze punten werd gebruik ge
maakt van programmatuur die werd ontwikkeld in het Labora
torium voor Geodetische Rekentechniek van de Afdeling der Geo
desie. Op deze Afdeling is tevens een hoekmeter (HOME) vervaar
digd, waarmee richtingen in de foto's kunnen worden gemeten. De
metingen, inclusief de foto- en richtpuntnummers, worden auto
matisch op ponsband geregistreerd.
NGT GEODESIA 84
Fig. 1. Horizoncamera HOCA.
Fig. 2. Gedeelte van een 355°-opname gemaakt met de HOCA.
De vervaardiging langs automatische weg van grootschalige kaar
ten of van aanvullingen op fotogrammetrische kaarten met behulp
van de berekende coördinaten kan geschieden met bestaande pro
gramma's en automatische tekenapparatuur. Een lastig punt in dit
geheel is het archiveren van de grote hoeveelheid foto's en de
codering van identieke punten op deze foto's.
Het onderzoek naar de mogelijkheden van het horizoncamera
systeem, dat in 1976 is gestart, is lange tijd gestagneerd geweest
door gebrek aan onderzoekcapaciteit.
Het Movie Map-project
Bij het Amerikaanse leger gaat men ervan uit dat het voor militairen
moeilijk is om topografische kaarten te lezen en dat deze kaarten,
vooral voor stedelijke gebieden, te weinig informatie leveren. Daar
voor is een groot onderzoekproject gestart door het „Defence Ad
vanced Research Projects Agency". Dit miljoenenproject is opge
zet in samenwerking met het Massachussets Institute of Techno
logy (MIT).
Met behulp van het Movie Map-systeem kan op een videobeeld
scherm een autorit door een stad worden gesimuleerd. Ook de
simulatie van een helicoptervlucht boven een stad is mogelijk.
Voor de opname wordt gebruik gemaakt van een set van drie film
camera's die zijn gemonteerd op een gestabiliseerd platform op een
auto. De beelden worden geregistreerd op twee optische video
schijven. Deze kunnen 54 000 verschillende beelden bevatten. Op
de ene schijf worden de rechte stukken van de straten geregis
treerd, op de andere schijf de bochten. Op het beeldscherm zitten
enkele knoppen om het traject door de stad te kiezen. Men kan
linksaf, rechtsaf, rechtdoor en men kan het beeld stopzetten. Deze
keuze wordt mogelijk gemaakt door de snelle schakelmogelijk
heden via micro-elektronika, tussen de beide videoschijven. Als
men de beelden van een straat op het beeldscherm ziet passeren,
zorgt de micro-elektronische schakeling ervoor dat de bochten op
de tweede schijf op het juiste ogenblik ter beschikking staan. Gaat
men inderdaad een bocht door, dan wordt het nieuwe rechte stuk
van de straat op de eerste videoschijf razendsnel bijgeschakeld. De
kijker merkt van dit schakelen niets, en krijgt een rustig continu
beeld van zijn gesimuleerde autorit.
Een interessant aspect van dit systeem is, dat er een „speech-
syntheziser" is ingebouwd. Dit betekent dat een aantal bekende
gebouwen en plaatsen in de stad kunnen worden gecodeerd. Zegt
men in de microfoon dat men naar het gemeentehuis wil, dan zoekt
het systeem de kortste weg naar dit gebouw.
Het spreekt vanzelf dat het Amerikaanse leger vooral is geïnteres
seerd in die steden, waar men niet rustig kan rondrijden om film
beelden te maken. Hier komt de luchtfotogrammetrie te hulp. Met
behulp van stereobeelden kunnen gestileerde driedimensionele af
beeldingen van gebouwen worden verkregen. Een techniek die in
de digitale computerkartografie niet onbekend is. Met behulp van
53
