H
jB v';
AC. 9 3***'* 7
lathr* AC
Fig. 1. Tekening van het basisnet en berekening van de afstand AE.
de kerk van Egmond aan Zee (toen Egmond op Zee ge
heten). De toren op het dak van de Grote Kerk van Alk
maar staat nog op zijn oude plaats; de toren van de kerk
van Egmond aan Zee is in 1741 in zee gestort.
Wie was Claes Jansz.? Zijn naam staat op de eerste pagi
na van zijn leerboek, waarvan we aannemen dat het
door hemzelf is geschreven, hoewel er twee soorten
handschrift in voorkomen: ,,Dit boeck competeert Claes
Jansz Lantmeeter" (zie fig. 2). In de admissieboeken van
het Hof van Holland, Algem. Rijksarchief, Inv.n.. 266 g
(7) komt twee keer een Claes Jansz. voor: folio 119, 22
april 1660 Claes Jansz. van Schorel; folio 196, 3 april
1662 Claes Jansz. Voogt.
/vivK Chn/ichrrt Cjur
Fig. 2. Naam van de eigenaar op de eerste pagina van het boek.
We hebben hier zeker te maken met eerstgenoemde,
o.a. omdat in het leerboek de Hondsbosse en de Geest-
merambacht roede worden gebruikt, die beide van toe
passing zijn op het landmeterswerk in de omgeving van
Schoorl. De tweede Claes Jansz. is de auteur van de
zeemansgidsen, bekend onder de titel: De Nieuwe
Groote Lichtende Zeefakkel, voor het eerst uitgegeven
door Johannes van Keulen te Amsterdam, 1681 - 1684.
Wat mag de landmeter Claes Jansz. hebben bewogen
om de afstand tussen de kerktorens van Alkmaar en Eg
mond aan Zee te meten? Hierover kunnen twee veron
derstellingen worden gemaakt:
1. De meting heeft moeten dienen voor de schaalbepa-
ling van een kaartering van grote omvang, zoals de kaart
van Holland ten noorden van het IJ. De datering van de
meting tussen 1660 en 1680 komt overeen met de perio
de waarin Johannes Dou zijn kaartering uitvoerde.
2. De meting diende als praktische oefening en als proef
van bekwaamheid in het onderwijs in de landmeetkun
de. Er wordt nl. in het handschrift een voorbeeld gege
ven van eenzelfde meting, zonder aanduiding van con
crete hoekpunten in het terrein (zie fig. 3). Overigens
worden in het handschrift nergens concrete metingen
behandeld. Het losse blad met de basismeting staat wat
dat betreft geheel op zichzelf.
Waar werd de basismeting uitgevoerd?
Door reconstructie van het basisnet kon de plaats van de
basis worden vastgesteld, nl. in de polder van het vroe
gere Egmondermeer (zie fig. 4). In dit gebied zou van
daag de dag de basis zonder bezwaar kunnen worden
gemeten. Het gebied was in de 17e eeuw weiland en dat
is het nog. In het weiland staan nog dezelfde boerderijen
en er zijn weinig boerderijen bij gekomen. Er werd geen
ruilverkaveling uitgevoerd. De basis BC kan ook nu nog
worden uitgezet (zie fig. 5), maar de richtingsmetingen
zijn niet meer mogelijk. In B kan het torentje van de
Grote Kerk niet meer worden gezien, omdat het schuil
gaat achter de hoge flatgebouwen, en punt E is in zee
verdwenen. Reconstructie heeft alleen zin om de nauw
keurigheid van de metingen uit de 17e eeuw te toetsen
en om de oude plaats van de kerk van Egmond aan Zee
te reconstrueren.
De plaats die Claes Jansz. voor de basis heeft gekozen,
is ook nu nog uit de topografische situatie verklaarbaar.
Ten eerste gaat de basis over een van de langste perce
len. Voorts ligt hij ongeveer halverwege A en E. Door het
NGT GEODESIA 84
157
