Computerstereokaarten
(I,.3)2 (x])2 (yp2 (z])2 (10d)
cos y2]3 cos a\ cos a\ cos - j}\)
sin a\ sin a]
en op (10b)
(l23)2 (xj - x^)2 (y3 - y^)2 (zj - z^)2 (10e)
Volgens (10a), (10c), (10d) en (10e) is dan
1,2 I,,3 cos y2;3 *1 xj y2 y] z\ z\ (10f)
Elimineren we 1,2 en 1,3 uit (10b) en lOf), dan is het
resultaat
(11)
Tenslotte worden de drie betrekkingen, waaraan de hoe
ken a en fi moeten voldoen, verkregen na eliminatie van
de hoeken y uit (5), (7), (9) en (11).
7. Dankbetuiging
Tenslotte wil ik van de gelegenheid gebruik maken om
mijn collega's de heren M. Molenaar, H. L. Rogge en
C. M. Grootendorst te danken voor hun raadgevingen.
door drs. M. J. Kraak, wetenschappelijk medewerker aan de Afdeling der Geodesie van
de Technische Hogeschool Delft.
SUMMARY
Computer stereo-maps
This article presents stereo-maps produced by computer.
Special attention is drawn to two map types, a pointsymbol map and an area-symbol map. The first one
displays cubes and a provisional test indicates that this type of map overcomes many disadvantages of
the use of three-dimensional symbols as cubes and spheres in thematic maps. The second type is the
choroplethmap.
1. Inleiding
De kartograaf heeft, al zolang er kaarten worden ge
maakt, problemen met de weergave van de derde di
mensie in het platte vlak. Dit komt het duidelijkst tot
uiting bij de weergave van het reliëf. Wanneer men de
historische ontwikkeling van de reliëfweergave bekijkt,
ziet men dat er steeds nieuwe technieken worden ont
wikkeld (denk aan de perspectivische voorstelling van
bergen tot en met de analytische reliëfschaduwering
door de computer), enerzijds omdat de oude niet aan de
wensen voldeden en anderzijds omdat er van nieuwe
technieken gebruik kan worden gemaakt.
Ook in de thematische kartografie kent men in feite der
gelijke problemen. Het gaat hier in veel gevallen om de
weergave van een z.g. statistisch oppervlak (dit betreft
de thematische waarde, op te vatten als een z-coördi-
naat, uitgezet naar zijn geografisch voorkomen: de x- en
y-coördinaat. Afhankelijk van de aard van het onder
werp kiest men een kaarttype om het thema weer te
geven, maar de moeilijkheid blijft de weergave van de
z-coördinaat.
Er bestafln echter diverse technieken die, afhankelijk van
de aard van het te kaarteren onderwerp en de uiteinde
lijke doelgroep van de kaart, de kartograaf behulpzaam
kunnen zijn bij de weergave van de derde dimensie. In
dit artikel wordt de aandacht gevestigd op een van deze
technieken, namelijk de stereokaart. Deze kaart blijkt in
bepaalde gevallen een verbetering te zijn ten opzichte
van de conventionele kaarteringsmethoden.
Na een korte omschrijving van de belangrijkste drie
dimensionale presentatietechnieken zal nader worden
ingegaan op het fenomeen stereokaart (het principe, de
constructie en de toepassingsvelden). Vervolgens zal
een computerprogramma worden besproken, dat het
mogelijk maakt diverse typen stereokaarten te produ
ceren. Tot slot zullen twee van deze typen aan de orde
komen.
NGT GEODESIA 84
2. Driedimensionale presentatietechnieken
Van de belangrijkste driedimensionale presentatietech
nieken geeft fig. 1 een overzicht. Er is een scheiding aan
gebracht tussen reële (tastbare) en suggestieve (niet-
tastbare) presentatievormen. Men heeft al eens getracht
met behulp van de meeste technieken uit deze figuur
kartografische produkten te vervaardigen.
REËLE WEERGAVE
RELIËFMODEL
MAQUETTE
SUGGESTIEVE WEERGAVE
EEN BEELD
TWEE BEELDEN
PROJECTIES
HOLOGRAFIE
LENZEN
OPTISCH STEREO
ANAGLVPHEN
POLARISATIE
Fig. 1. De belangrijkste driedimensionale presentatietechnieken.
In het bijzonder voor de suggestieve technieken geldt
dat een driedimensionale presentatie zoveel mogelijk
dient te geschieden op zodanige manier, dat de gebrui
ker de indruk krijgt dat het om een realistische voor
stelling gaat. Afhankelijk van de gekozen techniek zal dit
meer of minder problemen geven. Bij alle driedimensio
nale weergavetechnieken speelt de diepteperceptie (het
effect de illusie waardoor de mens iets als driedimen
sionaal ervaart) een belangrijke rol. Een aantal factoren
zijn van invloed op deze diepteperceptie. Manipuleert
men op de juiste wijze met deze factoren, dan is het ef
fect van de driedimensionale techniek positief te beïn
vloeden.
De bovengenoemde factoren zijn te verdelen in psycho
logische factoren (waarbij gebruik wordt gemaakt van
optische effecten uit de waarnemingspsychologie zoals
oppervlakte- en lineairperspectief) en fysiologische fac
toren (accomodatie, convergentie, binoculair parallax en
monoculaire bewegingsparallax).
423
