Nederlands fabrikaat1)
A2 12,4735
A3 <p2 50,0000
-
-
De spiegelpasser van Lipkens en de kleine spiegelsextant
van Laporte
Activiteiten 4, 5 en 6: Reorganisatie en selectie binnen
de tabel
Activiteiten 10en 11: Berekening nieuwe hoekpunten en
controle
lijn-
no.
herleid
argument
groepsnummer;
toleransgebied
fase
1
fase
2
fase
3
7
-86,0791
1
3
-88,2004
1
-91,2989
-85,1019
1
12,5666
0
2
8,7229
16,4103
6
11,2007
0
2
7,0891
15,3123
4
10,1003
0
2
3,5877
16,6129
2
50,0000
0
0
3
42,3636
57,6364
5
100,0000
1*)
67,9142
132,0858
puntno.
y
recht
Y
recht
xv
Yv
V,
1
-0,017
4,897
0,017
0,103
0,104
2
0,995
9,995
0,005
0,005
0,007
3
2,537
11,537
-0,037
-0,037
0,052
4
10,490
9,958
0,010
0,042
0,043
5
10,000
7,490
0,100
0,010
0,100
6
9,850
7,520
-0,050
-0,020
0,054
7
8,976
3,111
0,024
-0,111
0,114
Er is een 200 g-wisseling toegepast op 5 (dus 5 wordt
-100,0000 g).
Tevens valt hier op dat, indien schuine zijde 2 met 5 was
vergeleken, beiden niet in dezelfde groep zouden vallen.
Dit zou in extreme gevallen, waarbij een minder opval
lende, vrij lange, schuine zijde aanwezig is, theoretisch
wel kunnen voorkomen.
Activiteit 7: Vereffende argumenten
rp, 87,0160 g
$2 11,7347 g
$3 <P2 50,0000 g
Activiteit 8: Rechthoeksrelaties
De groepscombinaties 1 —2, 1 —3 en 2—3 worden ver
geleken, waarbij blijkt dat de laatste twee niet voldoen.
Uit groep 1—2 is de betrekking geldig:
$2[grootst) Tiikieinsti 11,7347 (—87,0160) 98,7507g
Activiteit 9: Gemiddeld gewogen argument St7
-87,5265 g
Nu geldt voor groep 1 en 2 definitief:
A, -87,5265 (ofwel 112,4735)
Uit de numerieke controle op de hoekpunten (verschil-
vectoren) blijkt, dat deze een gemiddelde verschuiving
van ongeveer 7 cm ondergaan (o 3,9 cm).
Slotconclusie
Bij het uittesten van de module is gebleken, dat de resul
taten uitstekend voldoen. Door de wijze van vereffenen
van argumenten en de keuze van de middelpunten van
de gevellijnen als grondslag voor de berekening van de
nieuwe rechthoekszijden van het gebouw, wordt aan de
oorspronkelijke waarnemingen op de minst nadelige ma
nier geweld aangedaan.
Een ander voordeel is zonder meer het feit, dat bij het
digitaliseren geen extra handelingen behoeven te wor
den verricht; bovendien kan de module naar keuze auto
matisch of interactief worden gebruikt. Bij het gebruik
van een microcomputer met een 16-bits structuur bleek
het rekenen tijdens het digitaliseerproces geen vertra
ging met zich mee te brengen.
Literatuur
1. Projectplan „Landmeetkundig-Kartografisch Informatiesys
teem" (LKI), maart 1984. Dienst van het Kadaster en de Open
bare Registers.
door H. C. Pouts, adjunct-secretaris van de Rijkscommissie voor Geodesie.
SUMMARY
Made in Holland
The reflecting"-dividers of Lipkens and the small sextant made by Laporte.
The principle of reflection by two mirrors has been used in a number of surveying and navigational instru
ments. In this paper a description is given of two small unknown instruments, based on this principle.
Both these instruments combine measuring with drawing and may be used in plane-table surveying.
One instrument was invented by Antoine Lipkens, a man with an interesting military and public-service
carreer. In 1842 he became the first director of the Royal Academy in Delft. This school became later
on the Technical University.
The second instrument was invented by the end of the 19th century and made by F. L. Laporte, a rather
unknown instrumentmaker in The Hague.
Kleine reflectie-instrumenten
In de landmeetkunde werden en worden vaak instru
menten gebruikt, waarvan de werking berust op het
principe van enkele, dubbele of soms zelfs viervoudige
terugkaatsing van lichtstralen via spiegelende vlakken.
1) Derde aflevering uit de serie bijzondere objecten uit de histo
rische instrumentenverzameling van de Afdeling der Geodesie
van de Technische Hogeschool Delft; foto's A. B. Smits.
NGT GEODESIA 85
De bekendste voorbeelden van dit type instrumenten
zijn de sextanten en de pentagoonprisma's. Deze laatste
behoren tot een groep kleine hulpinstrumenten die men
vanwege hun grootte ,,zak"instrumenten zou kunnen
noemen.
In de historische instrumentenverzameling van de Afde
ling der Geodesie bevindt zich een gevarieerd aantal van
deze zakinstrumenten, zoals enkele en dubbele hoek-
spiegels, drie- en vijfzijdige prisma's, het vierzijdig
171
