instrumentele
ontwikkelingen
verslagen
Tevens wordt de mogelijkheid bestudeerd om een vervolgcursus te
organiseren die met name is gericht op Gemeentelijke Vastgoed-
registraties. Deze vervolgcursus, waarin verschillende inleiders zul
len optreden op vijf dinsdagavonden (vermoedelijk verdeeld over
vijf maanden), is gepland voor het najaar 1985/voorjaar 1986. De
kosten voor deze cursus zullen, afhankelijk van de belangstelling,
ongeveer f 300,— (excl. BTW) bedragen. Indien u belangstelling
heeft, wordt u verzocht dit kenbaar te maken bij de administratie
van de HTS. Dat kan zowel schriftelijk (Administratie HTS, Vondel
laan 2, 3521 GD Utrecht) als telefonisch (030 - 89 05 14 op kantoor
uren). Wilt u daarbij wel vermelden dat het om de vervolgcursus
Gemeentelijke Vastgoedregistraties gaat?
Ir. J. W. Ormel
EEN NIEUWE DAKOVERSTEKMETER
De firma Pol Geotechniek BV heeft door de toenemende vraag naar
een dakoverstekmeter voor de naverkenning het initiatief genomen
om er zelf een te vervaardigen.
Men is uitgegaan van het principe van een pentagoonprisma, met
daaronder een loodstaaf, zodat haaks/loodrecht omhoog kan wor
den gekeken. De firma Nikon, waarvan Pol Geotechniek BV de ver
tegenwoordiger in Nederland is, heeft een telescoop voor de dak
overstekmeter vervaardigd met daarin kruisdraden. De telescoop
heeft een vergroting van 2,5 maal, een oculair voor het scherp-
stellen van de kruisdraden en een focussering met een bereik van
50 cm tot oneindig. Het pentagoonprisma en de telescoop zijn
ondergebracht in een zwart geanodiseerd aluminium huis. Lood
recht onder het prisma is de bevestiging voor de loodstaaf aange
bracht.
De firma Pol Geotechniek BV heeft een prototype van het model
laten beoordelen door enkele landmeetkundige diensten. Vervol
gens werd een serie van zes stuks vervaardigd, die met twee typen
loodstaven was uitgerust. Het eerste model loodstaaf was een
roestvrijstalen valstaaf met verzwaarde punt, het andere model was
voorzien van een cardanische ophanging. Beide uitvoeringen zijn in
de praktijk beproefd door verschillende diensten. Volgens de firma
Pol Geotechniek BV blijkt uit de proefmetingen, dat de dakover
stekmeter uitstekend voldoet en dat de werking snel, eenvoudig en
voldoende nauwkeurig (10 mm op 10 meter) is. De loodstaaf met
de cardanische ophanging blijkt de voorkeur te genieten.
De maximale afmetingen van de dakoverstekmeter zijn 100 x 45
x 65 mm, het gewicht is 250 gram. De loodstaaf weegt 1,8 kg.
De prijs van de dakoverstekmeter, inclusief de loodstaaf, bedraagt
f 996,- excl. BTW.
De leverancier is Pol Geotechniek BV, Industrieweg 26, 6871 KA
Renkum. Tel. 08373- 1 90 07.
PRESENTATIE MTLRS
Op 22 februari jl. werd het Modular Transportable Laser Ranging
System van de TH Delft voor een select gezelschap gepresenteerd
in het Observatorium voor Satellietgeodesie te Kootwijk.
Na het welkomstwoord van de dekaan van de Afdeling der Geode
sie, prof. Ligterink, hield de burgemeester van Apeldoorn, Jhr.
Beelaerts van Blokland, een speech waarbij op ludieke wijze de ge
schiedenis en kenmerken van Apeldoorn werden verweven met
plaatsbepaling en plot. Hij eindigde met een boeiende weergave
van de fabel van de witte joffer uit Soeren.
De rector-magnificus van de TH Delft, prof. Dirken, wees er onder
meer op dat Nederland met de ontwikkeling van het MTLRS inter
nationaal voorop loopt.
Prof. Aardoom ging kort in op de principes bij metingen met lasers
en besprak vervolgens de toepassingsmogelijkheden. De toepas
singen bewegen zich op het gebied van het bepalen van grootte en
vorm van de aarde, maar ook de veranderingen hierin. Met behulp
van de afstandmetingen wordt inzicht verkregen in het zwaarte
krachtveld, de beweging van de aardschollen (bijv. bij de San
Andreas breuk), het getijdenverloop, de draaiing van de aarde en
de zeetopografie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van satellieten
(o.a. LAGEOS, STARLETTE, GEOS 3, SEASAT, ERS 1) die zijn
voorzien van reflectors, en die in variërende banen draaien op een
eigen afstand tot de aarde. In Kootwijk is men gespecialiseerd in
plaatsbepaling ten behoeve van aardkorstbewegingen.
Het bijzondere van het MTLRS betreft de eerste twee letters, Mo
dulair en Transporteerbaar. Door de modulaire opzet, dat wil zeg
gen dat de onderdelen zelfstandige eenheden zijn, is een flexibele
inzet mogelijk, terwijl transporteerbaar betekent, dat op betrekkelijk
eenvoudige wijze ook elders metingen kunnen worden verricht.
Daarnaast is een opmerkelijke verbetering in de nauwkeurigheid
van de relatieve plaatsbepaling bereikt (nl. van 15 cm naar
2 cm), terwijl tevens dag en nacht kan worden gemeten naar satel
lieten die op verschillende afstanden staan.
Op het programma voor 1985 en 1986 staan metingen in Zwitser
land, Italië en Tunesië ten behoeve van inzicht in de bewegingen
van de Euraziatische, de Arabische en de Afrikaanse aardschollen.
Een en ander vindt plaats in samenwerking met de NASA.
Ir. Delcourt van de Technische Physische Dienst TNO/TH (TPD)
beschreef de werking en de bouw van de transporteerbare laser. Hij
ging daarbij in op de instrumentele nauwkeurigheid, de tijdmeting
(waarbij gebruik wordt gemaakt van de voorkennis van de plaats
van de satellieten), de problemen bij de bouw (o.a. de nauwkeurig
heid van tandwielen en lagers), de detector, het calibratiesysteem
en de systeemconfiguratie. Hij eindigde met de visie van de TPD op
de manier van management van dit high technology project, waar
bij zeer diepgaande kennis van de optica, de elektronika, de fijn me
chanische techniek, de systeemleer en de informatica, gecombi
neerd werd toegepast. De ontwikkeling van een bestaand systeem
dat niet elders bestaat, houdt grote risico's in, omdat in één keer
iets goeds moet worden gemaakt.
Het MTLRS is ontwikkeld door medewerkers van de TPD en het
Observatorium voor Satellietgeodesie van de TH Delft. Een eerste
exemplaar werd in 1984 afgeleverd aan het Institut für angewandte
Geodasie te Frankfurt. Op de foto is het 2e exemplaar, zoals op
gesteld in Kootwijk, te zien. Duidelijk blijkt hieruit de modulaire op
zet. Op de voorgrond het wagentje met de telescoop, op de achter
grond de cabine, waar het wagentje kan worden ingereden. Daarna
wordt het geheel op een vrachtwagen geladen. De geodetische bij
drage in de ontwikkeling bestond uit het vervaardigen van de soft
ware van het systeem. Hierbij wordt gebruik gemaakt van drie
microprocessoren (Motorola 6086). Een ervan verzorgt het tracking
systeem, dat wil zeggen dat de hierdoor gestuurde laser automa
tisch de baan volgt van de te „beschieten" satelliet, de tweede ver
zorgt de registratie van de metingen, tussentijdse controles en cali-
braties, terwijl de derde als hoofdcomputer de coördinatie van de
eerste twee verzorgt en algemene zaken regelt. Deze apparatuur is
ondergebracht in de cabine van het MTLRS. In deze cabine is
178
NGT GEODESIA 85
