Afb. 3. De nieuwe afstandmeter in geopende toestand. (Foto:
A. B. Smits.)
die uit de doos steekt, kan met een klemschroef op het
cirkelvormige einde van de bodemplaat worden vastge
zet. Verder is dit einde verdikt en sluit het om die rand
heen; hier is op een afschuining een index aangebracht.
Met deze index kan worden afgelezen op een schaal die
loopt van 1 tot 8. Vervolgens is een wijzer scharnierend
bevestigd aan het einde van de arm. Deze wijzer kan via
een klem worden vastgezet aan een pin (op de foto
boven rechts), dit is de „nulstand" van de wijzer.
Verder is een sleuf te zien, waardoor een andere pin
steekt. Deze pin is gekoppeld aan de wijzer. Draaiing van
de wijzer ten opzichte van het scharnierpunt zal een lich
te verschuiving van deze pin tot gevolg hebben. Door
een speciale constructie veroorzaakt deze verschuiving
een kleine draaiing van de grote spiegel, met andere
woorden draaiing van de wijzer op de achterkant heeft
een kleinere draaiing van de grote spiegel tot gevolg.
Hopelijk heeft de geduldige lezer dit deel van de beschrij
ving kunnen volgen. Zonder het object erbij te hebben,
blijft het moeilijk de werking te begrijpen. Tenslotte zijn
op de achterkant aan het andere einde drie groepen van
acht strepen aangebracht en is elke groep wederom ge
nummerd van 1 tot 8. Deze groepen van strepen houden
verband met de vermenigvuldigingsfactoren 40, 20 en
10. Hierbij is 40 de groep die het dichtst bij de pin ligt.
De bedoeling hiervan zal verderop duidelijk worden.
Theoretische achtergrond van de diverse schalen
(Toelichting met behulp van afb. 5.)
Bij gebruik van een rechthoekige basis
Hoek ABE is recht. Men wenst uit de lengte BC de af
stand AB te bepalen met bepaalde factoren, namelijk 40,
20 of 10. Dat betekent dat tg a gelijk is aan 0,025, 0,05
of 0,10. Hieruit is hoek a te bepalen. Aangezien de hoek
tussen de spiegels de helft is van de te meten hoek, volgt
hieruit dat de grote spiegel 1Aa moet draaien, ofwel
respectievelijk 43'1°26' en 2°51'.
Het instrument is zo geregeld dat, wanneer de index van
Afb. 4. De onderkant van de afstandmeter. (Foto: A. B. Smits.)
204
NGT GEODESIA 85
